امیر بهرامی فر - دانشجوی دکتری عمران، دانشکده مهندسی عمران، سازه های هیدرولیکی، دانشگاه صنعتی سهند، تبریز، ایران.
حسن افشین - . دانشیار، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی سهند، تبریز، ایران.
مهرداد امامی تبریزی - استادیار، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی سهند، تبریز، ایران.

سرریز به عنوان یکی از مهم ترین سازه های آبی وابسته سدها، جریان سیلاب ورودی به مخزن سد را در مواقع تکمیل ظرفیت آن، با ایمنی کافی به پایین دست انتقال می دهد. ایمنی سدها به طور اهم ارتباط مستقیم و تنگاتنگی باکفایت ظرفیت سرریز دارد. ازاین رو اطمینان از عملکرد دقیق سازه ای و هیدرولیکی سرریزها از نکات حائز اهمیت در همه سدها می باشد. درتحقیق حاضر، به منظور بررسی عوامل موثر بر تخریب پانل بتنی سرریز سد بوکان با بهره گیری از نرم افزارهایWS۷۷ و Flow۳D به شبیه سازی مشخصه های هیدرولیکی جریان بر روی سرریز به ازای دبی های سیلابی ۵۰ و ۱۰۰۰۰ ساله پرداخته شد. عوامل مختلف شناخته شده در تخریب پانل بتنی سرریزها همچون وقوع پدیده کاویتاسیون، نوسانات فشار، فشار برکنش و جک هیدرولیکی نیز موردبررسی قرار گرفتند. همچنان که در نتایج آمده است، حداقل شاخص کاویتاسیون در سیلاب های منتخب ۵۰ و ۱۰ هزارساله به ترتیب ۳۱/۰ و ۲۷۵/۰ است که از مقدار بحرانی ۲/۰ بیشتر است. علاوه بر آن شاخص پتانسیل خرابی در حداکثر مقادیر محاسبه شده در دو سیلاب مذکور به ترتیب برابر با ۱۱۱ و ۱۹۸ (در آفست ۵/۲ سانتیمتری) است که از مقدار آستانه تخریب برابر با ۵۰۰، فاصله دارد. براین اساس وقوع پدیده کاویتاسیون غیرمحتمل و لحاظ اقدامات مقابله با کاویتاسیون همچون سازه هواده ها در سرریز سد بوکان توصیه نمی شود. با این وجود نتایج بررسی ها حاکی از آن است که با افزایش فشار ناشی از وقوع پدیده جک هیدرولیکی در کنار فشار برکنش به مقادیر بیش از مولفه وزن و نیروی مقاوم انکرها، منجر به جابجایی پانل بتنی کف سرریز شده است که می بایست ترمیم گردد.

انکر, جک هیدرولیکی, سازه های هیدرولیکی, فشار برکنش