سونیتا جهانبینی - دانشجوی دکتری روان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، تبریز، ایران.
شهرام واحدی - استاد روان شناسی دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
پرویز کریمی ثانی - دانشیار گروه روانشناسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

پژوهش حاضر با هدف اثربخشی آموزش انگیزش و استدلال اخلاقی بر ابعاد قلدری نوجوانان انجام پذیرفت. روش پژوهش از نوع نیمه­آزمایشی با یک گروه آزمودنی و یک گروه کنترل با پیش­آزمون و پس­آزمون است. جامعه مورد مطالعه این پژوهش، شامل کلیه دانش­آموزان قلدر دوره اول متوسطه می­شود که در آموزش و پرورش شهرستان تبریز در سال تحصیلی ۱۳۹۹-۱۴۰۰ مشغول به تحصیل بودند. به­منظور انتخاب نمونه پژوهش، از روش نمونه­گیری تصادفی خوشه­ای چندمرحله­ای، روش غربالگری و پرسشنامه­ ایلی­نویز بهره برده شد و بر این اساس تعداد ۳۰ نفر از دانش­آموزانی که بالاتر از نقطه برش آزمون ایلی­نویز را کسب کرده بودند، به عنوان نمونه دانش­آموزان قلدر انتخاب و به­صورت تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم گردیدند. گروه آزمایش، به­مدت ده جلسه دوساعتی تحت آموزش بسته آموزش استدلال و انگیزش اخلاقی قرار گرفت و گروه کنترل، آموزش­های روزانه مدرسه را دریافت نمود. هر دو گروه پرسشنامه­های قلدری ایلی­نویز را به­عنوان پیش­آزمون و پس­آزمون تکمیل کردند. برای تجزیه و تحلیل داده­ها از آزمون تحلیل کواریانس چندمتغیره استفاده شد. نتایج تحلیل کواریانس چندمتغیره نشان داد که اثربخشی آموزش استدلال و انگیزش اخلاقی برای هر سه خرده­مقیاس با مقدار F و سطح معناداری، شامل قلدری (۵۵۳/۸=F، ۰۰۲/۰=α)، زدوخورد (۳۸۱/۴=F، ۰۲۴=α) و قربانی (۴۳۷/۳=F، ۰۴۹/۰=α) (۰۵/۰ ) معنا­دار است. بنابراین، آموزش و نهادینه­نمودن انگیزش و استدلال اخلاقی نقش مهمی در پرهیز افراد از رفتارهای هنجارشکن، ضد نظم، پرخاشگرانه و قلدری دارد.

انگیزش اخلاقی, استدلال اخلاقی, قلدری, نوجوانان, انتظام اجتماعی