قدرت الله فرح بخش - دانشجوی دکترای حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
ابراهیم موسی زاده - دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

دراین نوشتار، مساله اصلی، " بررسی تطبیقی اساسی سازی قوانین موضوعه در الگوهای آمریکایی و اروپائی، بویژه الگوی کشورهائی مانند فرانسه و بریتانیا و..." است، که با "روش توصیفی- تحلیلی" انجام می پذیرد. پیش از بررسی الگوهای، به بررسی جنبه شکلی سلسله مراتب هنجاری، که قانون اساسی، به مثابه قاعده ای فرازین، در راس هرم هنجارها و قوانین موضوعه در ذیل آن قراردارند، می پردازیم. در "الگوی آمریکائی"، اساسی سازی غیر متمرکز، وابسته به دستگاه قضا، مبتنی بر آئین دادرسی با روشهای قضائی و رسیدگیها در قالب ایراد مغایرت قواعد قوانین عادی با قانون اساسی از سوی اصحاب دعوی انجام می شود. در "مدل اروپائی یا کلسنی"، با آنکه، اساسی سازی، متمرکز و مستقل از قوای سه گانه است، لکن شیوه رسیدگی آن مبتنی بر اصول آئین دادرسی و رسیدگیها هم به درخواست برخی از مراجع حکومتی قابل انجام است. در "آلگوی مختلط (الگوی آمریکائی- اروپائی)، و برای نمونه الگوی سوئیسی، اگرچه دادرسان نمی توانند قوانین فدرال متناقض با قانون اساسی را ملغی الاثر سازند، لکن متضرر از عدم رعایت قانون اساسی کانتون، می تواند به دادگاه فدرال شکایت کند. در بریتانیا، بدلیل حاکمیت پارلمان در انطباق قوانین عادی با هنجارهای قانون اساسی، این مهم به پارلمان واگذار شده است. در فرانسو، با آنکه "شورای قانون اساسی" از حیث نوع رسیدگی و ترکیب اعضای آن، از ماهیت سیاسی برخوردار است، ولی قضاوت در آن نوعا دستوری است.

اساسی سازی, قانون اساسی, قوانین موضوعه, دادرس اساسی, سلسله مراتب هنجاری