مهرنوش ذوقی توتکابنی - دانشجوی دکترای معماری، گروه معماری، واحد قزوین دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
مریم ارمغان - استادیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
مهرداد متین - استادیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

بیان مساله: معماری به مثابه یک متن، بازتابنده اندیشه ها و ارزش هایی است که برای درک و دریافت معانی آن می توان از نشانه شناسی مدد جست. از سویی دیگر در طول تاریخ هنر، فلاسفه و نظریه پردازان در تلاش بوده اند که مفهوم فرم را تبیین نمایند. از دهه ی ۸۰ میلادی به بعد، صورت و فرم آثار معماری تغییرات شگرفی را به خود دیده است؛ این امر معلول نوع نگرش انسان به هنر است. ژیل دلوز به روشی خاص به بیان مفهوم فرم پرداخته است. وی با استمداد از مقولات پیرس، فرم را نوعی فعلیت و جدال می داند که از طریق مخالف و متضاد بودن میان دو چیز به وجود می آید. با توجه به مولفه های مطرح شده دراندیشه وی می توان به نحوه تجلی فرم و شکل گیری انواع آن به عنوان ابزاری مهم در معنا سازی از لایه های درونی معماری استناد نمود.سوال تحقیق: پرسش هایی که این پژوهش سعی دارد تا به آن ها پاسخ دهد : ۱- مولفه های تشکیل دهنده متن معماری معاصر ایران کدامند؟ ۲- از جدال میان مولفه های متن، کدام یک از فرم های معماری دلوزی در بازه زمانی موردنظر تحقیق تعین یافته است ؟اهداف تحقیق: شناخت جایگاه نظریه نشانه شناسی متن، تبیین متن معماری و لایه های اثرگذار آن بر شکل گیری فرم از نگاه دلوز و شناسایی مولفه های هر یک از انواع فرم در معماری معاصر است.روش تحقیق: پژوهش از گونه پژوهش های نظری است که در مرحله جمع آوری اطلاعات از روش توصیفی_ تحلیلی، در مرحله تجزیه وتحلیل داده ها از روش کیفی (تحلیل محتوا) و استدلال منطقی بهره گرفته است. پس از تدوین مدل نشانه شناسی لایه ای، متن معماری ۱۰ اثر از بناهای عمومی دهه اخیر مورد آزمون قرار گرفت. سپس مولفه های شکل دهنده فرم دلوزی و انواع آن تبیین و دسته بندی شدند. با انطباق لایه های متن تاثیرگذار با مولفه های انواع فرم، نوع فرم هر یک از این ۱۰ اثر مشخص گردید.مهم ترین یافته ها و نتیجه گیری تحقیق: یافته ها نشان می دهد، با به کارگیری لایه های متن به صورت صریح و آشکارا، فرم بزرگ از انواع فرم دلوزی محقق می گردد. با حذف و کسر بخشی از رمزگان در طرح و معنا سازی به صورت ضمنی، فرم کوچک خلق می شود. فرم هرجوره با پیکره سازی، با استمداد از هردو فرم و تغییر موقعیت حاصل می گردد. نتایج حاکی از آن است که اکنون معماری معاصر ایران با خلق رمزگانی نو از طریق بازی با دال ها در لایه های گوناگون متن ، درک عمیق تر و متکثری از معنا را بیان می دارد.

نشانه شناسی متن, فرم, دلوز, معماری معاصر, ایران