محمدحسن الهی زاده - استادیار گروه تاریخ دانشگاه بیرجند
سیدمحمدرضا سادسی - کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی

دعوت در درون و بیرون دولت فاطمی از طریق شبکه گسترده­ی داعیان پخش و ترویج می­شد.فاطمیان میخواستند از طرف همهی امت مسلمان به عنوان امامان برحق شناخته شوند و نیز بر آن بودند که حکومت واقعی و عملی خود را به تمام سرزمین­های اسلامی و بیرون از آن بگسترانند. قبل از ظهور آنان، داعیان اسماعیلی به دنبال آماده کردن جوامع برای ظهور امام وعده داده شده، دست به تبلیغات گسترده­ای زده بودند. اصطلاح داعی به طور کلی به هر نماینده­ی مجاز دعوت فاطمی اطلاق میشد؛ یعنی مبلغی که عهدهدار ترویج کیش اسماعیلی از راه جلب گروندگان جدید به پیروی از امام حاضر اسماعیلی بود. داعیان اسماعیلی از میان انبوه گروه­ها و طبقات اجتماعی ناراضی، عده­ی زیادی را با دعوت خود، جذب کردند. بدین صورت آنان از شکایات و نارضایتی­های منطقهای بهرهبرداری می­کردند. بنا بر شواهد موجود، دعوت اسماعیلی در ایران تحت رهبری رهبران قرمطی عراق آغاز شد. در حوالی ۲۶۰ هجری دعوت اسماعیلی در بسیاری از نقاط مرکزی و شمال غربی ایران، در ناحیه­ی جبال ظاهر شد و داعیان مرکز فعالیت­های خود را در ری مستقر ساختند و در حدود سه دهه بعد، یعنی پیرامون ۲۹۰ هجری دعوت به خراسان و فرارود گسترش یافت. داعیان بزرگی در مناطق شرقی ایران به ویژه خراسان و فرارود فعالیت می­کردند که  ابعاد مختلف دعوت آنان از نظر اعتقادی و سیاسی قابل بررسی و تحلیل است. امیر حسین مرورودی، ابوبلال، احمد کیال و محمد نخشبی از جمله­ی این داعیان هستند.

اسماعیلیان, فاطمیان, خراسان, داعیان اسماعیلی, امیر حسین مرورودی, ابوبلال, احمد کیال, محمد نخشبی