سهیلا پیروزفر - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد. ایران
امیررضا قندهاری نژاد - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد. ایران.

آیات مستثنیات یا متداخل، به معنای وجود بعضی آیات مدنی در سوره های مکی و برعکس است. ادعای وجود آیات مستثنیات در آثار قرن اول منعکس نشده است، بلکه در آثار متاخر آمده و با گذشت زمان گستره موارد استثنا توسعه یافته و با موافقان و مخالفانی مواجه شده است. به تدریج در منابع علوم قرآنی و تفسیر از ۱۹۷ آیه مدنی در سوره های مکی و ۲۶ آیه مدنی در سور مدنی یاد شده است. برخی از اساس، وجود استثنا را رد کرده اند و برخی دیگر، مواردی را رد و مواردی را تایید کرده یا درباره آن سکوت کرده اند؛ بیشترین نقد درباره وجود آیات مکی در سوره های مدنی است. این مقاله به روش تحلیل انتقادی ادعای وجود آیات مکی در سوره مدنی بقره را بررسی و با تحلیل چرایی شکل گیری این ادعا، با استناد به سیاق و تناسب آیات و بهره گیری از تفاسیر و نقد ادله مدعیان استثنا، نشان داده است خلط میان معیار مکانی و زمانی در تعریف مکی و مدنی و پذیرش بدون چون و چرای روایات و تفسیر نادرست از آیه، موجب شکل گیری استثنا در آیات شده است و نزول این آیات با آیات پیشین و پسین خود یکپارچه و در دوران مدنی بوده و این ادعا اساسا باطل است.

آیات مستثنیات, سوره بقره, مکی, مدنی