یوسف حسن زاده - استاد دانشکده عمران، دانشگاه تبریز
فیروز محمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد عمران-سازه های هیدرولیکی، دانشگاه آزاد اسلامی
علی ابراهیم زاده - مربی گروه عمران ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرند

با احداث سد در روی رودخانه , دریاچه ای در بالادست بوجود می آید . به دلیل پس زدگی آب در محل ورود رودخانه بهمخزن از سرعت جریان آب کاسته می شود. ظرفیت حمل رودخانه کم می شود و پدیده رسوبگذاری در مخزن آغاز می شود.اگر در طراحی یک سد مساله رسوب مورد توجه قرار نگیرد پس از مدتی سازه های آبگیری و تاسیسات نیروگاه های برق آبی بامشکل جدی مواجه می گردند لذا به نظر می رسد که وضعیت توزیع رسوب در مخزن قبل از طراحی و ساخت سد تخمین زدهشود. و بعد از طراحی نیز مورد ارزیابی قرار گیرد که اگر لازم بود مسائل مدیریتی مورد توجه قرار گیرد.در بعضی موارد پر شدن مخزن و بالا آمدن رسوبات در پشت سد به قدری سریع است که عملا عمر مفید سد را نصف میکند ازآنجا که هزینه لایروبی و خارج کردن رسوبات از مخزن بسیار بالا بوده و با مشکلات خاص خود همراه است و همچنین بازنمودن دریچه های تحتانی به منظور خارج ساختن جریان حاوی رسوب موجب خالی شدن کامل مخزن از آب و ایجاد ت نشهاو فشارهای هیدرواستاتیکی در بدنه سد میشود و همچنین هدایت آب حاوی رسوب از سمت دریچه به سمت دره پایین دستسد، موجب وارد آمدن خسارت به تاسیسات احتمالی موجود در پاییندست سد میشود لذا عملا خارج نمودن کامل رسوبات ازمخزن و استفاده از حجم کل آن در سدهای کشور کاری دشوار و تقریبا غیر عملی است.در این مقاله به بررسی پدیده رسوبگذاری در مخزن سد ماکو پرداخته و به منظور شبیه سازی رسوبگذاری سد مذکور از مدل ریاضی MIKE3 استفاده شده است . و با توجه به هیدروگرافی انجام شده در مخزن سد در سال 1382 و آمار و اطلاعات مربوط به دبی آب و رسوب ، مقدار رسوبات انباشته شده در مخزن سد با استفاده از مدل محاسبه شده و با مقدار واقعی مقایسه3768247 متر مکعب / شده است. نتایج حاصل از مدلسازی میزان رسوبات انباشته شده در مخزن سد در سال 1382 را برابر 9برآورد کرده است که این مقدار با مقدار بدست آمده از هیدروگرافی مخزن سد تطابق خوبی دارد .

سد ماکو، رسوبگذاری، مدل های ریاضی MIKE3 ,هیدروگرافی