بهروز ناروئی - دانشجوی دکتری آمایش محیط زیست، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، مربی گروه مهندسی فضای سبز دانشگاه سیستان و بلوچستان
شهیندخت برق جلوه - دانشیار گروه برنامه ریزی و طراحی محیط، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، ایران
حسن اسماعیل زاده - استادیار گروه برنامه ریزی و طراحی محیط، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، ایران
لعبت زبردست - استادیار گروه برنامه ریزی مدیریت وآموزش محیط زیست، دانشکده محیط زیست، پردیس دانشکده های فنی، دانشگاه تهران

مطالعه حاضر، با هدف تبیین راهبرد بوم شناختی جامعه شناختی شبکه کاربری/ پوشش اراضی شهر تهران، سعی در شناخت فرایندهای فضایی تغییر الگوی موزاییک سیمای سرزمین و چگونگی تاثیر آن بر عملکرد ترسیب کربن طی سه دهه بین ۱۹۹۰ ۲۰۲۰ دارد. در این مطالعه، نقش سنجه های سیمای سرزمین در شناسایی تغییرات الگوی فضایی موزاییک سیمای سرزمین و تلفیق آن با داده های حاصل از مدل سازی خدمات اکوسیستمی اهمیت می یابد. در این زمینه، پس از بررسی روند تغییرات ساختاری عملکردی موزاییک سیمای سرزمین با استفاده از مدل الگوریتم درخت تصمیم گیری و مدل InVEST به تحلیل پیچیدگی ارتباط بین الگوی فضایی سیمای سرزمین و کمیت خدمت تنظیمی ترسیب کربن در دو سطح کلاس و سیمای سرزمین با استفاده از سنجه ها و داده های حاصل از مدل InVEST پرداخته شد. یافته ها نشان می دهند میزان خدمت تنظیمی ترسیب کربن در همه دوره ها متاثر از فرایند فضایی «تجمع» در لکه های ساخت وساز روند کاهشی داشته است. همچنین در بازه زمانی ۱۹۹۰ ۲۰۰۰ بیشترین میزان از دست رفتن ذخیره کربن، به مقدار ۲۹۱۶۵۶ تن (۵۸/۹%)، به واسطه تاثیر فرایندهای فضایی «حذف» در اراضی سبز و «قطعه قطعه شدگی» در اراضی بایر رخ داده است. در فاصله ۲۰۰۰ ۲۰۱۰ و ۲۰۱۰ ۲۰۲۰ نیز کاهش مقدار ذخیره کربن برابر با میزان ۱۸۲۲۰۹ (۶۲/۶%) و ۱۵۹۶۸۸ (۲۲/۶%) تن بوده است. در این زمینه، تاثیر تغییر شاخص تعداد لکه در اراضی سبز و بایر برای همه دوره ها با افزایش ریزدانگی همراه بوده است که بیانگر وجود رابطه ای معکوس با میزان ترسیب کربن است. از سوی دیگر، کاهش سایر سنجه ها در خصوص اراضی سبز و بایر از وجود رابطه ای مستقیم با از دست رفتن میزان ترسیب کربن در بازه زمانی یادشده نشان دارد. در سطح سیمای سرزمین نیز کاهش ناهمگنی و ساده سازی الگوی فضایی موزاییک سیمای سرزمین منجر به کاهش میزان ترسیب کربن شده است. از این منظر، لازم است شناخت فرایندهای فضایی موثر بر الگوی ساخت سیمای سرزمین در اولویت تکمیل فرایند ارزیابی تاثیرات توسعه شهری بر جریان خدمات تنظیمی ترسیب کربن قرار گیرد.

ترسیب کربن, تغییرات کاربری اراضی, تهران, فرایندهای فضایی سیمای سرزمین