طهماسب علیپوریانی - استادیار علوم سیاسی دانشگاه رازی کرمانشاه
یاسر قائمی - دانش آموخته کارشناسی ارشد روابط بین الملل دانشگاه شهید بهشتی
لیلا جمور - دانشجوی کارشناسی ارشد روابط بین الملل دانشگاه خوارزمی

در سال های اخیر  به ویژه از سال ۲۰۰۶ میلادی به این سمت، عربستان سعودی به دلایل مختلف و در پرتو شرایط جدید، یک سیاست متفاوت از گذشته را در قبال مسائل منطقه و تحولات عربی در پیش گرفته است، به این صورت که با روی کار آمدن دولت دموکرات در آمریکا و کاهش نقش و دخالت آن در مسائل منطقه خاورمیانه و به دنبال آن افزایش تحولات و قیام های عربی در منطقه، عربستان با اتخاذ یک رویکرد نو به ویژه در دوره پادشاهی جدید، سعی در پرکردن خلا متحد استراتژیک خود؛ یعنی آمریکا در منطقه کرد و به یک رویکرد خوداتکا، فعال و درگیر روی آورد. این پژوهش به دنبال این است که اقتصاد سیاسی نفت عربستان و تاثیر آن بر سیاست های دولت عربستان در قبال اعتراضات داخلی و جنبش های اعتراضی خاورمیانه عربی را بررسی کند. سوال اصلی پژوهش این است که اقتصاد سیاسی نفت عربستان چگونه در مواجهه این کشور با قیام های مردمی و سیر تحولات آن ها تاثیر گذاشته است؟ فرضیه ای که برای سوال اصلی پژوهش مطرح می شود به این صورت است که اقتصاد سیاسی نفت در عربستان، یک دولت رانتیر را به وجود آورده است که در سرکوب قیام های مردمی نقش عمده ای را دارد و در عین حال، با ترکیبی از درآمدهای نفتی و متغیرهای سیاسی و نظامی، سیاست چماق و هویج را در سرکوب قیام ها در پیش گرفته است و باعث ایجاد چالش های امنیتی و ناامن شدن محیط منطقه شده است. در پژوهش حاضر، اقتصاد سیاسی نفت عربستان به عنوان متغیر مستقل و اعتراضات داخلی و قیام های مردمی منطقه خاورمیانه به عنوان متغیر وابسته پژوهش مطرح است که بر اساس آن، ابتدا جایگاه نفت در اقتصاد عربستان، ساختار سیاسی قدرت در عربستان و رابطه دولت رانتیر با جامعه و ساختار اجتماعی بررسی می شود و سپس به شرح و بررسی جنبش ها و قیام های مردمی در داخل عربستان و سطح منطقه و نقش اقتصاد سیاسی نفت عربستان در مواجهه با آن ها و واکنش به این اعتراضات پرداخته می شود.

بهار عربی, اقتصاد سیاسی نفت, عربستان سعودی, دولت رانتیر, تمامیت ارضی, چالش های امنیتی