سیما خالقیان - دانشجوی دکتری دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران
ابوذر صالحی - استادیار دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

بناهای معماری از جمله سرمایه های ملی هستند. از این رو لازم است تا حد ممکن، عمر مفید بالایی داشته باشند. به نظر می رسد نادیده گرفتن عمر کوتاه بناهای معاصر از جمله عواملی است که منجر به پدید آمدن مشکلات مهمی در زمینه های اقتصادی و زیست محیطی، تخریب زودهنگام بناهای معاصر و تولید انبوهی از نخاله های ساختمانی شده است. طولانی بودن عمر مفید بناها و ضرورت آن، پس از ورود ایران به دوره تجدد به دست فراموشی سپرده شد؛ حال آنکه ماندگاری معماری در جامعه سنتی ایران، همواره مورد توجه بوده است؛ تا آنجا که در بافت های تاریخی ایران، بناهایی وجود دارد که عمر مفید چند صد ساله دارند. در این رابطه، هدف این پژوهش شناخت نقش مصالح بر عمر مفید بناهای پیش از ۱۳۰۰ هجری شمسی است. از منظر روش تحقیق، این تحقیق از نوع کیفی و به روش نظریه زمینه ای انجام شده است؛ با رویه ای از جزء به کل و استقرایی که مبتنی بر تجزیه و تحلیل داده ها است. در مسیر تحقیق، از طریق گردآوری نظام مند داده ها و با استفاده از منابع کتابخانه ای، مطالعات میدانی، مصاحبه با معماران سنتی و تحلیل استقرایی آن، دانشی درباره نقش مصالح در ماندگاری معماری سنتی به دست آمده است. بر طبق این مطالعات، ملاحظات مرتبط با مصالح به عنوان نتیجه این پژوهش و یکی از عوامل موثر بر ماندگاری معماری سنتی ایران قابل طرح است. شناخت نحوه استفاده از مصالح، استفاده از مصالح بوم آورد، استفاده از مصالح متناسب با اقلیم، افزایش مقاومت مصالح، هم نشینی صحیح مصالح، کاهش آسیب پذیری در برابر عوامل محیطی، شناخت جنس مصالح و انتخاب مصالح متناسب با کارکرد عناصر بنا از جمله ملاحظات مرتبط با مصالح است که بر ماندگاری معماری سنتی ناحیه فلات مرکزی ایران تاثیرگذار است. معماران سنتی با تکیه بر دانش ضمنی به این ملاحظات و الگوهایی که آن ها را در بطن خود دارند، درمجموع بناهایی مانا و با عمر مفید بالا ایجاد کرده اند. الگوهایی که در طول تاریخ و با تکیه بر خرد جمعی شکل گرفته اند و معماری ماندگاری برای ایران به ارمغان آورده اند.

مصالح, ماندگاری بنا, معماری سنتی, فلات مرکزی ایران