قاسم مختاری - دانشیار، گروه زبان وادبیات عربی ، دانشگاه اراک، اراک، ایران
مهدی محمدی - دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عربی، دانشگاه اراک، اراک، ایران
محمد جرفی - استادیار، گروه زبان وادبیات عربی، دانشگاه اراک، اراک، ایران
سید ابوالفضل سجادی - دانشیار، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه اراک، اراک، ایران

نظریه بهینگی یک روی کرد محدودیت بنیاد در حوزه زبان شناختی جدید می باشد که در سال (۱۹۹۳م) توسط آلن پرینس و پاول اسمولنسکی مطرح شد. براساس این نظریه صورت­های زبانی، ناشی از تعامل میان محدودیت­های متقابل و متضاد می­باشند و محدودیت­ها، معیار تمایز میان برون­دادهای برخاسته از درون­داد اصلی قرار می­گیرند. در این پژوهش با شیوه توصیفی– تحلیلی، انطباق معیارهای نظریه بهینگی در مسائل اسنادی برخی از آیات سوره­های "الفاتحه و البقره "  با محوریت کتاب معانی القرآن فراء مورد تحلیل قرارمی گیرد. هدف محوری این پژوهش، انطباق معیار های انگاره بهینگی بر شواهدآیات قرآن کریم می باشد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که قرآئت­های قرآنی به عنوان متونی مستند و مرجع در سطح استعمال و اداء لغوی، دارای بهینگی می­باشند؛ ولی در انطباق با معیارهای رایج نحوی، سطح بهینگی متفاوتی دارند. در بررسی شواهد این دو سوره مشخص می شود که محدودیت های پایایی مراعات و محدودیت نشان دار تخطی پذیر  مهلک (*!) به ندرت اتفاق می افتد و بیش ترین نقض محدودیت­ها در مجال محدودیت های نشان دار تخطی پذیر غیرمهلک (*) واقع می­شود و برون­دادهای بهینه از منظر فراء، برون­دادهایی می باشند که قرآئت مرفوع شاهد آیه را توجیه می کنند که این مساله متاثر از تمایل فراء به اعراب مرفوع و نیز روی کرد او به عاملیت مبتدا در رفع می باشد؛ در نتیجه در ترکیب های اسنادی، بیش تر به تقدیر، حذف وتاویل خبراهتمام دارد. محدودیت نشان دار غیر مهلک " الحذف والتقدیر" دارای بیش ترین نقض درتحلیل شواهد آیات می­ باشد.

بهینگی, محدودیت های پایایی و نشان دار, معانی القرآن, فراء, پرینس واسمولنسکی