هوشنگ نایبی - عضو هیات علمی دانشگاه تهران
حمید میرعباسی - کارشناس ارشد جامعه شناسی

در این مقاله تنوع هیاتهای مذهبی که بزرگترین تشکل مردم نهاد در ایران هستند به دو نوع کلی تقسیممیشود. یکی گونهشناسی صوری است ک ه هیاتهای مذهبی در آن به چهار دسته تقسیم میشود شاملهیاتها ی سنتی با روال عزاداری سنتی و رویکردی عمدتا فردگرا و اسطورهگرا و با وجه سیاسی کمرنگ ؛ هیاتهای انقلابی با چهره سیاسی بارز که در پی زنده نگه داشتن و تداوم ارزشهای انقلاب اسلامی هستند؛هیاتهای پاپ که عمدتا مبتنی بر نوحهخوانی همراه با موسیقی دارای ریتم تند و ضربی و هیجانبرانگیز هستند؛ و هیاتهای خاص که مخصوص اقشار خاصیاند همچون طلبهها یا دانشجویان یا زنان. نوع دوم گونهشناسیمحتوایی است شامل هیاتهای زیارتی با محوریت زیارتهای خاص مانند زیارت عاشور، آل یاسین و جامعه کبیره؛ هیاتهای دعایی با محوریت دعاهای خاصی همچون دعای ندبه، کمیل و سمات؛ هیاتها ی مداحی بامحوریت مداحی اهل بیت (ع)؛ و هیاتها ی عزاداری با محوریت عزاداری و راه اندا ختن دستههای عزاداری در ایام دهه اول محرم.

گونهشناسی صوری، گونهشناسی محتوایی، عزاداری؛ زیارت، دعا