علی فرزانه قصرالدشتی - دانشجوی دکترای دانشگاه شیراز
محمود رضایی دشت ارژنه - استاد دانشگاه شیراز
فرخ حاجیانی - دانشیار بخش فرهنگ و زبان ایران باستان دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

الیاده معتقد است یکی از بن مایه های اصلی حماسه ها، سفرهای آیینی پهلوانان است. از سوی دیگر ایران یکی از تاثیرگذارترین جوامع در آیین های شمنی به شمار می رود و نمودهای شمنی در حماسه های ایرانی بسیار دیده می شود. هفت خان اسفندیار یکی از نمونه های پیوند حماسه های ایرانی و آیین های شمنی است که بن مایه های سفرهای آیینی را در بردارد. در این داستان گرگ سار نشانه ای از شمن راهنمای نوآموز بوده و داستان های هفت خان نمود رازآموزی و تشرف، ورود پهلوان رازآموخته به انجمن ها و سفر او به جهان زیرین برای بازگرداندن روح خواهران است. در این مقاله کوشش می شود با بررسی تطبیقی داستان های هفت خان با آیین های گذر شمنی، نمودهای آیین های تشرف در این داستان بررسی تا مشخص شود چرا هفت خان اسفندیار مقام تشرف اوست. همچنین در مقاله نشان داده خواهد شد که اسفندیار در خان سوم به تشرف رسیده و داستان های پس از آن نمود سفر فرد تشرف یافته به جهان مردگان برای بازگرداندن روح است؛ وظیفه ای در جوامع کهن به عهده شمن ها بوده است.

اسفندیار؛ هفت خان؛ تشرف؛ شمنیسم؛ سفر به جهان مردگان.