مصطفی امتی - گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
حسین ذبیحی - دانشیار گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
محمدرضا خطیبی - استادیار گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
رمضانعلی شورمیج - گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

افزایش جمعیت جوامع انسانی، منجر به افزایش شهرهای پرجمعیت، فشرده و پرتراکم شده است که توسعه در ارتفاع و زیر زمین را رایج ساخته است. با وجود مزیت­های ناشی از زندگی فشرده انسان­ها در کنار یکدیگر، ازدحام ناشی از تراکم، تهدیدی برای کیفیت­های زیست انسان­ها به وجود آورده است. مفهوم زیست­پذیری، در پاسخ به این دغدغه، به کیفیت­های عینی و ذهنی مورد انتظار انسان­ها از محیط زیست می­پردازد. توسعه­های جدید زیرسطحی که عمدتا متاثر از افزایش تراکم و ازدحام در شهرها هست، در اغلب موارد، کمتر به کیفیت­های زیستی انسان­ها در زیر سطح زمین پرداخته است و بیشتر به جنبه­های عملکردی توجه شده است. کاهش نظارت اجتماعی، تامین امنیت، تامین تهویه، نور و کنترل رطوبت، خوانایی و جهت­یابی از جمله مهم­ترین چالش­های این نوع از توسعه است. لزوم ایجاد و رواج استفاده از فضاهای عمومی پویا و اجتماع محور در طبقات زیرین، محرک پرداختن به این پژوهش بوده است. به منظور ارائه­ی الگویی جهت ارتقاء زیست­پذیری در فضاهای عمومی زیر سطحی شهرها، داده­های کیفی جمع­آوری شده، به روش اسنادی (تحلیل پایه) و داده بنیاد (تحلیل مکمل) به صورت همزمان مورد تحلیل قرار گرفت. روش جمع آوری اطلاعات، مطالعه اسنادی و مصاحبه نیمه ساختارمند می­باشد. جهت تحلیل داده­های کیفی و کدگذاری از نرم افزار Nvivo استفاده شد. از ترکیب تحلیل پایه و مکمل، مولفه­های کلیدی سازنده فضای زیر­سطحی زیست­پذیر یعنی مولفه­های عملکرد دسترسی؛ ادراکی؛ هویت؛ زیست­محیط و تاب­آوری شناسایی و بررسی شد. همچنین جهت ارائه الگو از روش داده بنیاد استفاده شد. بر اساس سوالات مطرح شده در فرآیند مصاحبه، ۳۸۹ ارجاع ارائه گردید. با بازبینی متعدد و ادغام کدها بر اساس تشابه در طی چندین مرحله تلخیص داده­ها، ۲۰ کد اولیه و ۷ کد محوری استخراج گردید و پس از کشف روابط علی معلولی، الگوی فضای زیرسطحی زیست­پذیر مبتنی بر الگوی دانه برفی ارائه گردید.

زیست‎ پذیری, فضای زیر سطحی, نظریه داده بنیاد