طیبه جعفری نظرآبادی - Department of Plant Breeding and Biotechnology, Faculty of Crop Production, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran
علی اصغر نصراله نژادقمی - Plant Breeding and Biotechnology Department, Faculty of Plant Production, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran
علاءالدین کردنائیج - Department of Agronomy and Plant Breeding, Faculty of Agriculture, Shahed University of Tehran
خلیل زینلی نژاد - Plant Breeding and Biotechnology Department, Faculty of Plant Production, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: بررسی اثر متقابل ژنوتیپ­×­محیط و شناسایی ارقام پایدار و پرمحصول در شرایط محیطی مختلف اهمیت زیادی در اصلاح نباتات دارد. اهداف از این تحقیق حاضر، بررسی اثر متقابل ژنوتیپ­×­محیط با استفاده از روش گرافیکیGGE bilpot  در لاین­ های تلاقی برگشتی پیشرفته گندم نان، شناسایی و معرفی لاین های دارای عملکرد اقتصادی بالا و پایدار است. مواد و روش ها: در این تحقیق پایداری عملکرد دانه هفت لاین حاصل از تلاقی برگشتی پیشرفته گندم نان (BC۲F۶) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مکان های تهران، کرمانشاه و گرگان و سال های زراعی (۹۷-۱۳۹۶) و (۹۸-۱۳۹۷) مورد بررسی قرار­گرفت. هر یک از لاین ها در کرت هایی با هشت خط چهار متری با فاصله خطوط ۲۵ سانتی متر کاشته شد. در پایان فصل محصول سنبله ها از هر کرت به صورت دستی برداشت و خرمنکوبی شد و وزن دانه های بدست آمده توسط ترازوی دیجیتال اندازه گیری و در متر مربع گزارش شد. یافته ها: نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب اختلاف معنی­ داری را در سطح احتمال یک درصد  برای اثر محیط و اثر متقابل ژنوتیپ­×­محیط نشان­داد. بین لاین های مورد بررسی اختلاف معنی داری برای عملکرد دانه مشاهده نشد. بر اساس نتایج حاصل ازGGE Biplot  لاین­ های L۴، L۶ و L۳ نزدیک­ترین لاین ها به لاین ایده ­آل بودند. بررسی هم­زمان پایداری و عملکرد دانه لاین های L۴ و L۶ را لاین های پایدار با عملکرد بالا شناسائی کرد. بررسی نمودار  چندضلعی منجر به شناسایی سه محیط بزرگ شد. محیط بزرگ اول شامل محیط­های E۱ (گرگان ۹۷-۹۶)، E۲ (گرگان ۹۸-۹۷) و E۴ (تهران ۹۸-۹۷) بود که L۲ لاین برتر این محیط­ ها  و محیط بزرگ دوم شامل محیط ­E۶ (کرمانشاه ۹۸-۹۷) بود که لاین های L۴ و L۶ به­ عنوان لاین های برتر در این محیط­ها معرفی شد. محیط بزرگ سوم شامل محیط های E۳ (تهران ۹۸ -۹۷) و E۵ (کرمانشاه ۹۸-۹۷) بود که لاین L۳ سازگاری خصوصی را با محیط های مذکور نشان داد. نتیجه گیری: به ­طور کلی بر اساس نتایج به دست آمده لاین L۴ به ­عنوان لاین پایدار باعملکرد بالا معرفی و برای به دست آوردن حداکثر عملکرد­، کشت این لاین در محیط های مورد بررسی پیشنهاد می شوند و لاین های L۲ و L۱ به ­عنوان ناپایدارترین لاین­ ها باکمترین عملکرد معرفی و کشت آن ها هیچکدام از محیط های مورد بررسی پیشنهاد نمی شود.

GGE biplot, Interaction genotype × environment, Stability, Tabasi wheat, اثر متقابل ژنوتیپ × محیط, بای پلات GGE, پایداری, گندم نان