علی اکبر محمدی - استادیار زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.
حجت الله فسنقری - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران
نصیبه شهامت ده سرخ - دانش‎آموخته کارشناسی‎ارشد زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

جریان سیال ذهن، شکل خاصی از روایت داستان است که زمینه کنار رفتن نویسنده و مشارکت خواننده در تجربیات ذهنی شخصیت‎ها را فراهم‎می‎نماید. جوخه الحارثی و نسیم مرعشی در رمان های سیدات القمر و پاییز فصل آخر سال است کوشیده‎اند تا با بهره‎گیری از تکنیک‎های سیلان ذهنی، به بیان دغدغه‎ها و مسائل زنان در جوامع خود بپردازند. ازاین رو این مقاله، با روش توصیفی- تحلیلی، کارکرد جریان سیال ذهن در این دو رمان و میزان موفقیت هر یک از نویسندگان را موردبررسی قرارمی‎دهد. یافته‎ها گویای آن است که الحارثی در ارائه تکنیک‎های سیال ذهن برای انعکاس ذهنیات شخصیت های داستان موفق‎تر بوده‎است؛ وی با بهره‎گیری از ظرفیت روایت دانای کل، در به کار گرفتن تکنیک تک‎گویی درونی شایسته‎تر عمل کرده است. الحارثی با به کار گرفتن تداعی آزاد، پرش‎های زمانی - مکانی پی در پی و تغییر زاویه دید راوی، باعث ایجاد ابهام در متن می شود و شعرگونگی در زبان، زمینه ابهام بیشتر در متن او را فراهم می‎کند؛ مرعشی به علت رویکرد ساده نویسی، کمتر از شعرگونگی بهره برده است؛ وی حدیث نفس را برای بیان احساسات زنانه به کار برده اما الحارثی آن را به جهت اهداف والاتری، از جمله احقاق حقوق از دست رفته‎ زنان در جوامع سنتی به‎کارمی‎گیرد.

ادبیات تطبیقی, جریال سیال ذهن, رمان, جوخه الحارثی, نسیم مرعشی