رضا حاجی حسنی - استادیار، بخش تحقیقات چوب و فرآورده های آن، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
مسعود گرامی - دانش آموخته کارشناسی ارشد، مهندسی علوم چوب و کاغذ، دانشگاه تهران
کامیار صالحی - استادیار، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
سامان قهری - استادیار، بخش تحقیقات علوم چوب و فرآورده های آن، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیدهسابقه و هدف: از آنجایی که در تولید تخته خرده چوب امکان استفاده از انواع مواد لیگنوسلولزی وجود دارد، لذا استفاده از پسماندهای کشاورزی می تواند یکی از راهکارهای تامین بخشی از نیاز به ماده اولیه صنعت تخته خرده چوب باشد؛ ضمن اینکه مزایای دیگری از جمله کاهش فشار بر منابع جنگلی، ایجاد ارزش افزوده، کاهش آلودگی های زیست محیطی، اشتغال زایی و ... را نیز یه همراه دارد. گیاه کنف با داشتن مزایایی چون دوره رویشی کوتاه، نیاز اکولوژیکی کم و الیاف بلند از رشد و توسعه مطلوبی در جهان برخوردار بوده است؛ لذا در سال های اخیر مورد توجه بسیاری از محققین قرار گرفته است و تحقیقاتی نیز در زمینه استفاده از مغز و پوست کنف در تولید فرآورده های مرکب چوبی انجام گرفته و یا در حال اجرا می باشد. این تحقیق نیز با هدف بررسی امکان تولید تخته خرده چوب از مغز کنف در ترکیب با باگاس و ارزیابی خواص فیزیکی و مکانیکی تخته های ساخته شده صورت پذیرفت. مواد و روش ها: کنف (Hibiscus cannabinus) و باگاس مورد استفاده در این بررسی به ترتیب از موسسه تحقیقات نیشکر اهواز و شرکت نئوپان کارون شوشتر تهیه گردید. مغز کنف پوست کنی شده ابتدا به خرده چوب و سپس به پوشال قابل استفاده برای تولید تخته خرده چوب تبدیل گردید. مراحل ساخت تخته خرده چوب شامل الک کردن، خشک کردن، چسب زنی، تشکیل کیک خرده چوب و پرس کردن می باشد. در این بررسی شرایط ساخت شامل چهار ترکیب ماده اولیه (۱۰۰% مغز کنف، ۷۵% مغز کنف و ۲۵% باگاس، ۵۰% مغز کنف و ۵۰% باگاس، ۲۵% مغز کنف و ۷۵% باگاس)، دو سطح حرارت پرس (۱۷۰ و ۱۸۰ درجه سانتی گراد) و دو سطح زمان پرس (۴ و ۵ دقیقه) به عنوان عوامل متغیر در نظر گرفته شدند. سایر عوامل شامل مصرف چسب (۱۰ درصد ماده خشک تخته) و فشار پرس ( kg/cm۲ ۲۵) به عنوان عوامل ثابت بودند. در نهایت با در نظر گرفتن سه تکرار برای هر تیمار در مجموع ۴۸ تخته آزمایشگاهی ساخته شد. آزمون های فیزیکی شامل اندازه گیری جذب آب و واکشیدگی ضخامت پس از ۲ و ۲۴ ساعت غوطه وری در آب بودند. مقاومت خمشی، مدول الاستیسیته و مقاومت چسبندگی داخلی نیز مورد ارزیابی قرار گرفتند. جهت تجزیه و تحلیل آماری از آزمون فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی استفاده شد. تجزیه و تحلیل نتایج با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شد و مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون چند دامنه ای دانکن مورد بررسی قرار گرفت.یافته ها: نتایج نشان دادند که با افزایش دما و زمان پرس مقاومت خمشی افزایش می یابد. همچنین افزایش میزان کنف در ترکیب ماده اولیه سبب بهبود مقاومت خمشی، مدول الاستیسیته و چسبندگی داخلی تخته ها گردید. میزان جذب آب و واکشیدگی ضخامت ۲ و ۲۴ ساعت تخته ها نیز با افزایش دمای پرس، زمان پرس و میزان کنف در ترکیب ماده اولیه کاهش یافت..نتیجه گیری: به طور کلی می توان گفت که در ساخت تخته خرده چوب می توان از پسماند لیگنوسلولزی مغز کنف در ترکیب با باگاس استفاده نمود و تخته های حاصله دارای خواص فیزیکی و مکانیکی قابل قبول می باشند. همچنین استفاده از باگاس در مقادیر کم در ترکیب ماده اولیه می تواند تخته هایی با ویژگی های قابل قبول ارائه نماید؛ اما در مقادیر بالاتر باعث افت خواص فیزیکی و مکانیکی تخته ها می گردد. لذا پسماند لیگنوسلولزی مغز کنف در ترکیب با باگاس می توانند به عنوان مواد اولیه مناسب در صنعت تخته خرده چوب مورد استفاده قرار گیرند

تخته خرده چوب, کنف, باگاس, خواص فیزیکی و مکانیکی