حسین سلطانزاده - دانشیار گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی

در گذشته، شکل و ترکیب حجمی فضاهای معماری و همچنین عناصر آن به‎صورت چشم‎گیری تحت تاثیر عوامل و پدیده های جغرافیایی و محیط طبیعی شکل می گرفتند و در مواردی نیز پدیده های فرهنگی، به ویژه درمورد بناها و فضاهای آیینی، نقش موثری در شکل گیری فضاها و عناصر معماری داشتند. این پژوهش همزمان به نقش جغرافیا و فرهنگ در شکل بام توجه دارد. این پژوهش تلاش دارد که نقش جغرافیا و پدیده‎های فرهنگی در شکل‎گیری فضاهای معماری در گذشته را به درستی نشان دهد. این که جغرافیا و فرهنگ چگونه در پدیدار شدن شکل بام در معماری گذشته نقش داشته‎اند، پرسش اصلی این پژوهش است و فرضیه آن مشخص می‎کند که شکل و خصوصیات مهم بام ساختمان ها در گذشته بیشتر تحت تاثیر عوامل جغرافیایی و محیطی قرار داشت، اما برخی از شکل‎ها و صورت‎های آن با گذشت زمان مفهومی نمادین نیز می یافت. روش پژوهش توصیفی و تحلیلی است و گردآوری داده ها بیشتر به صورت اسنادی بوده است، هرچند مشاهدات و بررسی‎های میدانی نیز در توسعه کیفی پژوهش موثر بوده است. چارچوب نظری نیز بر این اساس استوار است که شکل فضاها و عناصر معماری در گذشته بیش از همه تحت تاثیر پدیده های جغرافیایی و محیطی قرار داشت، اما شکل بام بعضی از فضاهای آیینی از پدیده‎های فرهنگی تاثیر می‎پذیرفت. نتایج پژوهش نشان می‎دهد که شکل بام ساختمان‎ها در وهله نخست، تحت تاثیر پدیده‎های جغرافیایی و محیط شکل می‎گرفت و سپس شکل و ترکیب برخی از انواع بام‎ها یا عناصری از آن مفاهیم نمادین پیدا می‎کردند. احتمال می‎رود که کاربردهای بعدی بعضی از آنها در موارد خاص به‎دلیل نمادپردازی باشد.

بام, فرهنگ و معماری, تاق, جغرافیا و معماری, شکل ساختمان