جعفر قاسمی - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، گرایش آمایش شهری
مهدی اخگری - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور فردوس

برنامه ریزی فضایی با تعریف مقیاس های متنوعی از فضا سعی دارد که فعالیت های انسانی را معنی دارتر و قابل ادارک تر نماید.سرزمین های شهرمحور، برآیندی از روابط عملکردی و کالبدی می باشد که گسترش روز افزون این روابط منجر به پیچیده شدنادراک هر یک از پدیده های فضایی و برنامه ریزی منطقه ایی می گردد. توجه به مفهوم سرزمین های شهرمحور در برنامه ریزیفضایی سبب کاستن محدویت های اداری و سیاسی از میان تقسیمات استانی در تعریف و شناخت ماهیت واحدهای فضاییمی گردد. همچنین گام اساسی در راستای نیل به توسعه پایدار می باشد. هدف از پژوهش حاضر، بررسی چهار واژه پرکاربرد درمطالعات منطقه ای (منطقه کلان شهری، شهر – منطقه، منطقه شهری عملکردی و منطقه شهری چند هسته ای) با استفاده ازروش تحلیل تطبیقی است تا براساس آن به تبیین ماهیت هریک از این پدیده ها، با توجه به دو مولفه تامل عملکردی و کالبدیبپردازد. روش پژوهش در این مقاله به صورت توصیفی- تحلیلی و استفاده از روش کتابخانه ای و اسنادی جمع آوری شده است.یافته های پژوهش نشان می دهد که کلانشهر مشهد پذیرنده نقش های مرکزیت در مقیاس های تو در تویی از فضای ملی، منطقهو نیز بین آن دو می باشد. پس وجود الگوهای متنوعی از تعاملات عملکرد بین کلانشهر مشهد و شهرهای پیرامونش می تواند ازهر بعدی ماهیت فضایی جدیدی به این کلانشهر و نواحی پیرامون خودش تزریق کند. نگاه صرفا کالبدی به پدیده های فضاییتا کنون سبب شده که سرزمین های شهرمحور از نظر مورفولوژیکی به هم نزدیک باشند.

ماهیت فضایی، شهرمحور، برنامه ریزی منطقه ای، کلانشهر مشهد.