مراد کاویانی راد - دانشیار گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی
حامد رحمانی - دانشجوی دکترای تخصصی گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی
حسن صدرانیا - استادیار پژوهشکده مطالعات راهبردی

امروزه بحران تامین آب به ویژه در مناطق خشک معضلی جدی است. یکی از راه های مقابله با مشکل تامین آب مناطق پرجمعیت، انتقال آب بین حوضه ای است. طرح هایی همچون احداث تاسیسات انتقال آب از دریا به شهرهای کم آب و تاسیسات آب شیرین کنی، علاوه بر هزینه های اقتصادی و اجرایی، موجب بازتولید مسائل متعدد زیست محیطی و ایمنی و امنیتی در گذر زمان خواهد شد. موقعیت جغرافیایی خشک و نیمه خشک کشور ایران و تمدن دیرینه ایرانیان، از قدیم الایام همواره آنها را نسبت به سازگاری به این موقعیت سوق داده است. اما با رشد روزافزون جمعیت از یک طرف و عدم توزیع مناسب آن در سطح کشور نوعی ناهمگونی استفاده از آب را به ارمغان آورده است که دیگر نمی تواند با شرایط و منابع آبی موجود جوابگو باشد. از این رو، ایران نیز همچون اغلب کشورها دست به اقدامات و اجرا کردن پروژه های جایگزین تامین آب زده است. یکی از این پروژه ها، طرح انتقال آب از دریای خزر به استان سمنان است. پژوهش حاضر که جنبه کاربردی دارد، مفهوم انتقال آب بین حوزه ای با محوریت پروژه انتقال آب دریای خزر به استان سمنان را با بهره گیری از روش توصیفی - تحلیلی مورد کنکاش قرار داده است. نتایج این مقاله حاکی از آن است که علیرغم بایسته هایی نظیر تامین منابع آب در استان سمنان به منظور حفظ جمعیت و تامین امنیت آب، شوری کمتر آب دریای خزر نسبت به سایر حوضه ها، همانند خلیج فارس و دلایل اقتصادی برای حفظ معیشت و جلوگیری از مهاجرت جمعیت از یک سو، و عوامل بازدارندهای نظیر مسائل اقتصادی (هزینه فایده)، پیامدهای زیست محیطی (خشکی، دریایی و ساحلی) و مسائل حقوقی ناشی از برداشت یک حوضه آبی مشترک نیز در اجرای طرح وجود دارد که به عنوان اصلی ترین چالش های اجرای طرح حاضر است. ضمن اینکه، طی دهه گذشته تغییرات بسیار زیادی در برآوردهای جمعیتی، سیاسی و اقتصادی در حوزه سرمایه گذاری، نگهداری و بهره برداری به وجود آمده است که نیازمند بازنگری اساسی است.

امنیت زیست محیطی، انتقال آب، دریای خزر، استان سمنان