محمود بشیری - عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی
نیلوفر انصاری - دانشگاه تربیت مدرس

حقیقت عشق، به عنوان بالاترین حقیقت وجودی از اساسی ترین مسائل عرفان است که عارفان بسیاری در این زمینه قلم فرسایی کرده اند. احمد غزالی و نجم الدین رازی دو تن از عارفان (قرن پنجم، قرن هفتم) هستند و مباحث بسیار موثری در زمینه عشق عرفانی مطرح کرده اند. روش این پژوهش، توصیفی – تحلیلی است که با تحلیل شواهد درون متنی و مراجعه به منابع کتابخانه ای انجام شده است.نتایج این پژوهش حاکی از آن است که غزالی و رازی بر این باورند که معرفت حقیقی تنها از طریق عشق به وجود می آید و بر اساس نظریه وحدت وجود، همه تجلیات هستی، انعکاس صورت حق هستند. عاشق همه این تجلیات را دوست دارد و همین نگاه عاشقانه، دلیل زیبا بودن تمام هستی است. ازنظر این دو عارف، انسان قبل از ورود به دنیا، امانت دار گوهر عشق بود و هر دو عارف با استناد به آیه «یحبهم و یحبونه»، آغاز عشق ورزی را از جانب خداوند می دانند و عقل را در مسیر عشق و وصال سالک به معبود ناقص و ضعیف می دانند. آینه و آینه داری از دیگر مباحثی است که در مرصادالعباد و آثار غزالی مطرح شده است که روی زیبا و دل آگاه همچون آینه ای است که عارف، جمال حق را در آن آینه تماشا می کند و معشوق تنها در آینه عشق و طلب عاشق می تواند کمال زیبایی خود را دریابد. تقسیم پذیری عشق از دیگر مطالبی است که به صورت غیرمسقیم در مرصادالعباد و آثار غزالی استخراج می شود و مطالب موجود حاکی از باور این دو عارف درتقسیم عشق به اقسام مختلف است.

کلیدواژه ها: عشق عرفانی, مرصادالعباد, احمد غزالی, معرفت حقیقی