علی قانعی زوارق - گروه تاریخ دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
ولی دین پرست - گروه تاریخ دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
علیرضا کریمی - گروه تاریخ دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
ناصر صدقی - گروه تاریخ دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

بررسی تاریخ اجتماعی و سیاسی دوره میانه، به ویژه از دوره مغول تا عصر صفویه از چند وجه آرمان گرایی، موعودگرایی و قهرمان گرایی، اهمیت به سزایی در صفحه تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران سده های میانه دارد. بدین معنی که جلوه هایی از حیات مردم و اقشار مختلف آن را در تاریخ دوره میانه به تصویر می کشد. این نوشتار با اتکاء به منابع و داده های تاریخی، با بررسی اندیشه نجات بخشی در میان دو فرقه حروفیه و نوربخشیه، بخشی از تاریخ اجتماعی ایران دوره تیموری را مورد مداقه قرار می دهد. فضای حاکم بر جامعه ایران بعد از یورش مغولان و سپس یورش های تیمور و رعب و وحشت حاکم بر جامعه زمینه را برای پیدایش فرقه ها و نحله هایی با شعار نجات بخشی فراهم کرد. اهمیت و پیش زمینه های پرورش دهنده اندیشه های نجات بخشانه و موعود گرایانه در طول دوره میانه و حاکمیت تیموریان، میزان اقبال عمومی آن، بازخوردهای فرهنگی اجتماعی این رویکرد و در نتیجه ترسیم بخشی از چشم انداز حیات اجتماعی مردم در این دوره تاریخی، هدف اصلی این مقاله را در بر خواهد گرفت و کوشش خواهد شد، این بررسی با تکیه بر داده های دست اول تاریخ نگارانه دوره میانه و همچنین پژوهش های انجام گرفته در این حوزه و به روشی توصیفی و تحلیلی به انجام برسد.

نجات بخشی, نوربخشیه, حروفیه, موعود گرایی, دوره تیموری