مازیار حیدری - Forests and Rangelands Research Department, Kurdistan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Sanandaj, Iran
مریم تیموری - Department of Forest, Research Institute of Forest and Rangeland, AREEO, Tehran, Iran
مهدی پورهاشمی - Department of Forest, Research Institute of Forest and Rangeland, AREEO, Tehran, Iran
طاهره علی زاده - Department of Forest, Research Institute of Forest and Rangeland, AREEO, Tehran, Iran

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: تنفس میکربی و زی توده میکروبی کربن خاک دو شاخص مهم زیستی برای ارزیابی کیفیت رویشگاه هستند که می توان به کمک آن ها سلامت اکوسیستم را تعیین کرد. هدف از این پژوهش بررسی تغییر فعالیت های میکروبی خاک در توده های جنگلی با ساختار متفاوت در استان کردستان است. مواد و روش ها: چهار قطعه نمونه یک هکتاری مربعی شکل با ابعاد ۱۰۰×۱۰۰ متر در شهرستان های بانه (دو قطعه نمونه)، مریوان و سروآباد انتخاب شدند و پارامترهای کمی و ساختاری جنگل در این توده ها برداشت شد. برای بررسی تغییرات فعالیت های میکروبی خاک در هر قطعه نمونه، در مردادماه سال ۱۳۹۸، ۷ نمونه خاک از عمق ۱۰-۰ سانتی متری برداشت شد (درمجموع، ۲۸ نمونه). در این پژوهش فعالیت های میکروبی شامل تنفس پایه، تنفس برانگیخته، پتانسیل نیتریفیکاسیون و زی توده میکروبی کربن در چهار قطعه نمونه مورد پژوهش مقایسه شدند. از آزمون تجزیه واریانس یک طرفه و دانکن برای بررسی معنی­ دار بودن اختلاف مشخصه های میکروبی خاک بین چهار منطقه مورد مطالعه استفاده شد. یافته ها:  نتایج نشان داد که بین پارامترهای تنفس پایه، تنفس برانگیخته و زی توده میکروبی کربن خاک بین چهار توده مورد مطالعه اختلاف معنی دار وجود داشت، اما از نظر پتانسیل نیتریفیکاسیون اختلاف معنی داری مشاهده نشد. همچنین، برای پارامترهای تنفس پایه، تنفس برانگیخته، پتانسیل نیتریفیکاسیون و زی توده میکروبی کربن به ترتیب رویشگله های بلوه با ۲/۴۵ (میلی­گرم دی اکسید کربن در هر گرم وزن خشک خاک)، رویشگاه بلوه با ۴۸/۲۱(میلی­ گرم دی اکسید کربن در ۱۰۰ گرم وزن خشک خاک)،  رویشگاه دوله ناو با ۲۸۰/۹ (میکروگرم نیتروژن در هر گرم وزن خشک خاک) و رویشگاه سارکی با ۵/۳۵ (میلی گرم کربن  در ۱۰۰ گرم خاک) دارای بیشترین میانگین بودند. بنابراین از نظر پارامتر پتانسیل نیتریفیکاسیون رویشگاه دوله ناو (با ساختار شاخه زاد همسال کم قطر)  دارای برتری بود و بیشترین مقادیر تنفس پایه و برانگیخته در رویشگاه بلوه (با ساختار شاخه زاد ناهمسال نامنظم دواشکوبه) مشاهده شد.  نتیجه گیری: نتایج کلی نشان داد که ساختار جنگل بر مشخصه های میکروبی خاک (تنفس پایه، تنفس برانگیخته و زی توده میکروبی کربن) تاثیر دارد. برای مدیریت پایدار جنگل پیشنهاد می شود که در پایش های دوره ای جنگل اقدام به بررسی فعالیت های میکروبی خاک شود و با توجه به تاثیر مثبت زی توده میکروبی کربن بر جنگل، در رویشگاه های سارکی و بلوه (که دارای کمترین میانگین دو پارامتر مذکور هستند) اقدام به احیاء و توسعه جنگل با گونه های بومی شود.  

Induced soil respiration, Microbial carbon biomass, Microbial properties, Soil respiration, Young coppice forest, تنفس برانگیخته, تنفس پایه, زی توده میکروبی کربن, شاخه زاد جوان, شاخص های زیستی