زهرا جمشیدی - استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری

تاریخ بیهقی، علاوه بر ارزشمندی در حوزه تاریخ، در حوزه ادبیات نیز اثری کمنظیر است. یکی از وجوه بارز این کتاب، بلاغت آن خصوصا در حوزه علم معانی است. نگارنده در این پژوهش، درصدد است معانی ثانوی جملاتی را که از زبان پدریان و پسریان در تاریخ بیهقی نقلشده از منظر علم معانی بکاود. این پژوهش بر آن است با روش تحلیلی اهمیت معانی پنهان در جملات پدریان و پسریان را بررسی کند و وجهی از نبوغ بیهقی را نشان دهد. برآیند تحقیق بیانگر آن است که بیشتر جملاتی که از زبان پدریان نقل شده، چه جملات خبری و چه جملات انشایی، با هدف هشدار و تحذیر ذکر شدهاند و در غالب این جملات، گوینده قصد نصیحت دارد، اما چون شرایط را برای نصیحت مستقیم هموار نمی بیند با جملاتی که در ظاهربیشتر خبری هستند، هشدار و نصیحت خود را که در بیشتر اوقات خطاب به مسعود غزنوی و پسریان است بیان میکند. در مقابل بیشتر جملاتی که از زبان پسریان خطاب به مسعود آورده شده، جملاتی با اغراض تشویق و ترغیب است و نشان از تلاش گویندگان برای اقناع مسعود دارد.

علم معانی، تاریخ بیهقی، ابوالفضل بیهقی، اغراض ثانویه.