مسعود صفایی پور - استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، گروه جغرافیا، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران
هوشنگ مرادی - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، گروه جغرافیا، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران

در دین اسلام؛ شهر، انسان و قواعد اسلامی کنار هم قرار می گیرند و در اینجاست که قرآن مواردی که برای زندگی جمعی انسان لازم است بیان می کند. پس مفهوم شهر اسلامی مطرح می شود و در قرآن برای شهر اسلامی مولفه ها و ویژگی هایی بیان شده است. برای دستیابی به یک شهر دارای نمادهای مطلوب، لازم است الگویی متناسب با ویژگی های آن فرهنگ و ملهم از آموزه ­های دینی شکل گیرد. این پژوهش ازنظر ماهیت توصیفی – تحلیلی و از نظر هدف، کاربردی می ­باشد و داده ­ها و اطلاعات آن با استفاده از روش کتابخانه ­ای و مصاحبه عمیق به دست آمده اند. روش مورد استفاده در این پژوهش، «گراندد تئوری» یا «نظریه زمینه ­ای» است. جامعه آماری این تحقیق با توجه به قلمرو موضوعی آن، شامل ۱۸ نفر از افراد آگاه و متخصص در حوزه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، جامعه شناسی و شهرسازی است که به شیوه نمونه ­گیری هدفمند انتخاب شده اند. مصاحبه­ با جامعه هدف تا زمان رسیدن به حد اشباع ادامه یافت. برای تجزیه وتحلیل داده­ ها از روش تحلیل مضمون محتوا استفاده گردید. هدف از انجام این پژوهش بررسی و ارزیابی وضعیت پایداری شهرهای آینده متناسب با نمادهای اسلامی و معرفی ساختار و ویژگی های معماری و شهرسازی ایرانی - اسلامی است. مقوله و شاخص های تاثیرگذار بر پایداری شهرهای آینده و نمادهای اسلامی از دیدگاه صاحب نظران عبارت اند از: در شاخص های اجتماعی (احساس هویت، امنیت، و اصل عدالت و...)، در مولفه های اقتصادی (محله های خوداتکا، مسکن مناسب و آرام و همچنین استطاعت مالی شهروندان و...)، در ابعاد کالبدی (کاربری های ترکیبی و پیاده محوری) و مولفه های مهم و کلیدی در پایداری شهرهای اسلامی از دیدگاه زیست محیطی (همزیستی با طبیعت و سازگاری با اقلیم)، از دیدگاه پاسخگویان استخراج شده است. بررسی ها نشان می دهد که عناصر کلیدی در شهرهای ایرانی و نمادهای اسلامی در فراموشی هویت بومی در طراحی نمادهای شهری و ضعف در نظام برنامه ریزی شهری می باشد که الگوها متناسب بافرهنگ بومی نیست و ناسازگار با فرهنگ غنی ایران است. یافته ها نشان می دهد طراحی فضاهای شهری و نوع معماری بناهای یک شهر تاثیر به سزایی در زیست پذیری و حیات شهری دارد. کالبد بی جان فضاها با حضور شهروندان جان می گیرد و تعلق خاطر آنان موجب رونق و حفظ فضاهای شهری می شود.

پایداری, شهرهای آینده, نمادهای اسلامی, گراندد تئوری, ایران