عبدالمحمد کاشیان - استادیار دانشکده اقتصاد مدیریت و علوم اداری دانشگاه سمنان

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و استقرار حکومت اسلامی این انتظار به وجود آمد که زکات نقش بسیار مهمی درمدیریت اقتصادی ایران ایفا کند. علی رغم دغدغه های جدی برای این امر و تحقیقات گسترده علمی در این زمینه،مجموعه دلایلی از جمله مسائل فقهی سبب شد که این موضوع در حد شایسته به سرانجام نرسد. بررسی فقهمالیات های اسلامی همراه با انطباق آن با شرایط جمهوری اسلامی ایران دلالت بر آن دارد که تنها برخی از آرای فقهیدر خصوص زکات، امکان نظام سازی را ایجاد می کند که عمدتا نظریه های غیر مشهور می باشند. این مقاله با استفاده ازروش تحلیلی به بررسی ۲۴ سناریوی فقهی مختلف در زمینه رابطه مالیات های اسلامی و متعارف از نظر تقدم-تاخر وجانشین-مکمل بودن و همچنین نظریات فقهی شمول زکات و ظرفیت های بهره مندی از آن می پردازد. بر اساس ننایجپژوهش, تنها در ۷ سناریو آمکان بهره گیری از زکات در نظام سازی وجود دارد. از میان این ۷ سناری در ۳ مورد، امکاناصالت دادن به زکات و مکمل بودن مالیات های متعارف در پرتو وجوب زکات پول, زکات مال التجاره و شمول خمس درزکات وجود دارد. در ۴ سناریو نیز صرفا با تعیین موارد مشمول زکات، حسب نظر حاکم جامع اسلامی امکان نظام سازیزکات وجود دارد. در مورد ۴ سناریوی اخیر «نظریه یکسانی» مطرح شده است.

زکات مالیات، فقه، خمس، نظریه یکسانی