مریم ناقلی شهرستانی - دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی گرایش عرفانی دانشگاه اصفهان، ایران
حسین آقاحسینی - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان، ایران

تاویل به معنی بازگرداندن چیزی به اصل آن است که درواقع پیشینه آن را باید درهرمنوتیک یونان جست وجو کرد. هرمنوتیک نظریه عمل فهم در جریان روابطش باتفسیر متون است. عارفان به تاویل و باطن قرآن بسیار توجه داشته اند . مولانا نیزدر مثنوی از تاویل بهره برده است. او به تاویل بسیار گسترده م ی نگرد و تاویل راخاص قرآن نمی داند؛ به همین سبب از تاویل در موضوعات مختلفی بهره می برد .روش پژوهش در این مقاله اسنادی - کتابخانه ای و هدف آن تحلیل انواع تاویل درسه دفتر مثنوی از نظر محتوا و ساختار است. تاویل های به کاررفته در سه دفترمثنوی براساس موضوع عبارتاند از: تاویل آیات قرآن و احادیث، تاویل داستان هایپیامبران، تاویل مباحث عرفانی، شرعی و فقهی، اخلاقی و فلسفی . با بررسی سهدفتر مثنوی معنوی ۱۳۶ تاویل در این موضوعات استخراج شد که بیشتر آن ها راتاویل آیات قرآن تشکیل می داد. مولوی از شگردهای مختلفی برای بیان تاویلبهره برده است؛ تاویل از زبان شخصیت های داستان ، تاویل در قالب تشبیه واستعاره، تاویل تمثیلی و تاویل سببی از آن جمله است.

تاویل، مثنوی معنوی، مولوی، موضوع تاویل، شیوه تاویل