محمدجعفر صادقپور - استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه شهرکرد
مهدی سعیدی - دانشجوی مقطع دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه یاسوج

راجع به وضعیت بیماران کرونایی که وضعیت بیماری آنها وخیم است و امکان حصول طهارت مائیه و ترابیه ندارند مباحث مختلفی قابل طرح است که یکی از مهمترین این موارد، وضعیت تکالیف شرعی آنها مانند نماز است. نکته مسلم این است که تکالیفی که بر حسب اوامر مولی بر عهده انسان قرار داده شده است باید به گونه ای انجام شود که مقرب و مورد پسند او واقع شود. بدون تردید آنچه که می تواند انسان را به این هدف برساند انجام تکلیف در وقت تعیین شده برای اقامه فریضه است که به آن ادا می گویند. حال اگر این مرتبه از انجام تکالیف میسر نگردید باید مرتبه نازل آن یعنی قضای نماز انجام پذیرد. این قضیه در مورد تمامی مکلفان صدق می کند، اما در خصوص بیماران کرونایی که حالت وخیم بیماری آنها موجب شده اساسا نتوانند حصول طهارت کنند، باید دانست که آیا علیرغم عجز از حصول طهارت، ادای نماز در وقت فریضه به هر شکلی که توان اقامه آن را دارند، واجب است؟ اگر ادای نماز واجب نیست، آیا قضای آن پس از رفع حالت ویژه و وخیم بیماری واجب است یا نه؟ فقهای مذاهب در این مسئه بر یک نظر نیستند. برخی از فقیهان اهل سنت و نیز علامه حلی از میان فقهای امامیه در چنین وضعیتی نماز را اداء ساقط دانسته و قضای آن را هم واجب نمیدانند، در حالی که برخی، هیچ یک از ادا و قضا را ساقطنمی دانند. برخی دیگر که مشهور و متاخرین فقهای امامیه نیز در این زمره اند ادای نماز را به دلیل فقدان شرط ساقط دانسته اند؛ لیکن قضای آن را پس از بر طرف شدن عذر به دلیل عمومات وارده در این باره، ثابت و واجب دانسته اند. در این نوشتار، ضمن بررسی این دیدگاه ها، نظریه ای که مطابق با اصول و مبانی فقهی است برگزیده خواهد شد.

نماز، ادا، قضا، بیماران، فاقد طهورین، مذاهب فقهی.