محمد خالدی - دانشجوی کارشناسی ارشد کشاورزی گرایش آبیاری و زهکشی، دانشگاه تبریز
ابوالفضل مجنونی هریس - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشگاه تبریز، ایران
احمد فاخری فرد - استاد گروه مهندسی آب، دانشگاه تبریز، ایران

      دشت شبستر در شرق حوضه آبریز دریاچه ارومیه واقع شده که به منظور مطالعه آب زیرزمینی و به دست آوردن ویژگی های هیدرولیکی آبخوان این دشت، آزمایش­های پمپاژ بر روی چاه های بهره برداری و اکتشافی موجود در منطقه صورت گرفته است. با تعیین و تعمیم پارامتر قابلیت انتقال و هدایت هیدرولیکی به محدوده مورد مطالعه می­توان بهترین مکان­ها برای استحصال آب زیرزمینی را تعیین نمود و از وارد آمدن خسارات جبران ناپذیر به آبخوان بر اثر برداشت نامتعارف جلوگیری به عمل آورد. برای افزایش صحت و دقت آزمایش پمپاژ، بایستی چاه های انتخابی از نوع کامل بوده و به طور کامل در داخل آبخوان حفرشده باشند اما به علت در دسترس نبودن ضخامت آبخوان در هنگام حفاری، بسیاری از چاه های مورد استفاده در آزمایش­های پمپاژ از نوع ناقص بوده و با ایجاد مقاومت در برابر جریان ورودی به چاه های ناقص، مقادیر قابلیت انتقال محاسبه شده کمتر از واقعیت برآورد می­شود. در این تحقیق پس از محاسبه دقیق سنگ بستر با کمک سونداژهای الکتریکی و لاگ­های حفاری، ضخامت آبخوان در محل چاه های مورد استفاده در آزمایش­های پمپاژ تعیین و ضریب قابلیت انتقال چاه هایی که به صورت ناقص حفرشده بودند با رابطه کوزنی تصحیح گردید. سپس هدایت هیدرولیکی محاسبه و برای تمام محدوده مطالعاتی بسط داده شد. میانگین ضریب قابلیت انتقال کل آبخوان دشت شبستر برابر ۴۱۰ مترمربع بر روز و متوسط هدایت هیدرولیکی آن ۵۲/۴ متر بر ثانیه تعیین گردید. بررسی موقعیت و برداشت چاه های بهره­برداری و تاثیرگذاری این روند استحصال بر روی تراز آب زیرزمینی دشت شبستر، نشان داد که تراکم چاه های بهره­برداری در مناطقی که آبخوان دارای هدایت هیدرولیکی نسبی کمتری می­باشد افت موضعی شدیدی در تراز آب زیرزمینی آبخوان این دشت ایجاد نموده است.

آزمایش پمپاژ, تراز آب زیرزمینی, ضریب کوزنی, هیدروگراف