صمد ظهیری - استادیار دانشگاه پیام نور مرکز تبریز
ابراهیم هوشیار - دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز
رضا نصیری حامد - استادیار دانشگاه تبریز

در عصر قاجار برای اولین بار تعابیر و کلماتی وارد ادبیات سیاسی و اجتماعی ایران شد که از یک سو نشانه آشنایی ما با غرب بود و از سوی دیگر باعث تحول در تعابیر و مفاهیم گذشته شد. کاربرد این تعابیر و ترکیبات از سوی روشنفکران و روحانیون موثر در مشروطه بیشتر نمایان بود. مهم ترین واژه و تعبیر این دوره یا چالش فکری رابطه «شریعت» و «قانون» بود که در نوشته‎ها و روزنامه‎های آن دوره از سوی روشنفکران و اندیشمندان به جامعه انتقال یافت. این مفاهیم جدید را روحانیون نیز در اندیشه‎های خود به کار بردند. در پژوهش حاضر با مطالعه آثار و کتاب های ثقه‎الاسلام تبریزی درباره اصول اعتقادی، اندیشه‎های جدید و افکار مدرن وی، نسبت جایگاه شریعت و قانون مورد بررسی قرار گرفته است. مفهوم قانون در باور او نه تنها در تضاد با پایه‎های اساسی شریعت و اصول مذهبی نیست بلکه همسو با آن و مورد تایید اصول دین نیز می‎باشد. متدولوژی این پژوهش تحلیلی- تبیینی است.

قانون, استبداد, فقه, شریعت, قاجار