شهاب الدین سیاه پشت - دکتری مهندسی معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب، تهران، ایران

هنر اسلامی شامل هنرهای تجسمی خلق شده در دنیای اسلام می باشد. هرچند ممکن است این هنرها در مواردی با تعالیم و شریعت اسلام انطباق نداشته باشد ولی تاثیر فرهنگ اسلامی و منطقه ای در آن به خوبی نمایان است. هنر اسلامی یکی از دوران های شکوهمند تاریخ هنر و یکی از ارزشمندترین دستاوردهای بشری در عرصه هنری به شمار می آید و شامل انواع متنوعی از هنر همچون معماری اسلامی، خوشنویسی، نقاشی، سفالگری، قالیبافی، فرش بافی، گلدوزی اسلامی و مانند آن ها می شود. بعد از ظهور اسلام، این دین از نظر اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی بر جامعه ها تاثیر گذاشت. هنر نیز تحت تاثیر این دین در این جامعه ها دچار تغییر و تحولاتی شد و با نام جدید هنر اسلامی شناخته شد. اعتلای هنر اسلامی و رویارویی غربیان با دستاوردهای آن که با انگیزه های گوناگونی صورت گرفت، موجبات تحسین و حیرت اروپاییان را که در سطح پایین تری از بلوغ هنری قرار داشتند، فراهم نمود. در نتیجه انتقال هنرهای اسلامی از مسیرهای شناخته شده ای به غرب اتفاق افتاد. هنرهای اسلامی به صورت های متفاوت و در مقاطع گوناگون به غرب منتقل شد. این تاثیرات در دوره هایی به شکلی گسترده و فراگیر و در زمانهایی نیز با شدت کمتری جریان داشت. شناخت جنبه های مختلف این روند انتقال، بسیار با اهمیت است و در مورد این موضوع، ارائه نظراتی واحد و یکسان مشکل به نظر می رسد. هنر اسلامی محمل معانی عمیق و مفاهیم ارزشمند دینی است که از زبان قرآن بهره می گیرد و با پرورش روح و اندیشه انسان در حوزه های مختلف هنر چون نقاشی، خوشنویسی، معماری و سایر رشته های هنری تجلی زیبا شناسانه می یابد، چنانکه مساجد اولین تجلی گاه هنر اسلامی محسوب می شوند. معماری هم فن است و هم هنر چرا که در طراحی یک فضا افزون بر جنبه های سازه ای و فنی، ویژگی هنری نیز مد نظر است. هنر معماری از مباحث نظری چون فلسفه، روان شناسی، تاریخ و فرهنگ تاثیر می پذیرد. پس از انتقال تفکر اسلامی به غرب قرون وسطی و تسلط هشتصد ساله ی مسلمانان به اندلس (اسپانیا)، این سرزمین به حلقه واسطه ی فرهنگ و هنر اسلامی و غرب تبدیل شد. از جمله آگاهی غربیان از سبک معماری اسلامی موجب الهام بخشی به آن ها گردید و در ساخت و ساز کلیساها و دانشگاه ها مد نظر قرار گرفت. لذا در این مقاله نگارندگان کوشیده اند با بررسی نشانه شناختی هنری بعضی از اماکن مهم تاریخی اروپا، تاثیر پذیری آنها را از هنر و معماری اسلامی بررسی نمایند.

تاریخی، اسلامی، هنر اسلامی، معماری، غرب، نشانه شناسی