قادر قاسمی - گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه
محمد فتاحی - گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه
ابوالفضل علیرضالو - گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه

جنس ریواس (Rheum) یکی از مهمترین سرده­های خانواده علف هفت­بند (Polygonaceae) می­باشد. ساقه گل­دهنده ریواس حاوی مقادیر بالایی از ترکیبات فنولیکی و آنتی­اکسیدانی هستند که اثرات مفید بر سلامتی انسان دارند. هدف این پژوهش،بررسی ویژگی­های فیتوشیمیایی و فعالیت آنتی­اکسیدانی ژنوتیپ­های جمع­آوری شده از ۱۶ منطقه مختلف ایران بود. نتایج نشان داد که منطقه جغرافیایی تاثیر معنی­داری روی ویژگی­های فیتوشیمیایی شامل فنول کل، فلاونوئیدکل، ویتامین ث، تانن کل، کربوهیدرات محلول، کارتنوئید کل، کلروفیلa و b، اسیدیته قابل تیتر، pH و مواد جامد محلول ریواس دارد. بیشترین میزان فنول کل ریواس (۳۳/۱۶ میلی گرم معادل گالیک اسید بر گرم وزن خشک گیاه) در نمونه­های منطقه تکاب و بیشترین میزان فلاونوئید کل(۳۷/۰ میلی گرم معادل کوئرستین بر گرم وزن خشک گیاه) در سقز مشاهده شد. بیشترین میزان ویتامین­ث در نمونه­های سقز (۱۸/۲۸ میلی­گرم بر گرم وزن خشک گیاه) مشاهده شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که فعالیت آنتی اکسیدانی گیاه، تحت تاثیرمنطقه جمع­آوری بود. بیشترین (۲۴/۹۱ درصد) و کمترین (۸۰/۱۰ درصد) فعالیت آنتی­اکسیدانی در روش DPPH به ترتیب در نمونه­های مناطق سقز و کرمانشاه مشاهده شد. در روش FRAP بیشترین فعالیت آنتی­اکسیدانی در ساقه گل­دهنده­ ژنوتیپG۸ (لواسان) با ۹۸/۱۵ و کمترین آن در ژنوتیپG۱۰ (کرمانشاه) با ۱۴/۰ میکرومول بر گرم وزن خشک گیاه مشاهده شد. در دندروگرام حاصل (بر اساس ۱۳ صفت)باروش Ward، نمونه­ها به سه گروه اصلی تقسیم شدند. در کل نمونه­های جمع­آوری شده از مناطق اشنویه (G۱)، لواسان (G۸) و سقز (G۱۳)دارای خصوصیات ارزشمندی هستند که با مطالعات تکمیلی می­توان در برنامه­های بهنژادی از اینژنوتیپ­ها استفاده کرده و گامی مهم در جهت بهره برداری از مواد موثره این گیاه در صنایع داروسازی و غذایی کشور برداشت.

آنتی اکسیدانی, ریواس, ویتامین, فلاونوئید, فنول