حمید نژادسلیمانی - دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
رضا دوستان - استادیار اقلیم شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
سعدالله ولایتی - استاد دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
ابوالفضل بهنیافر - دانشیار جغرافیای طبیعی،واحد مشهد،دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
مهناز جهادی طرقی - استادیار جغرافیای طبیعی، دانشگاه پیام نور، مرکز مشهد، ایران

پژوهش حاضر با هدف نقش شرایط اقلیمی بر نحوه ژنز و تنوع مورفولوژیکی کارن های کارستی سازندهای کربناته حوضه کلات در شرق کپه داغ صورت گرفته است. برای این منظور از روش تجربی (همپوشانی ژئومورفومتری) بر مبنای مدل زون بندی اقلیمی و بررسی های آزمایشگاهی (کلسیمتریک و درصد خلوص آهک) استفاده گردیده است. سپس با استفاده از تکنیک های ژئومورفومتریک، بر روی تعداد ۲۴۰ نمونه برداری از سه نوع کارن با مورفولوژی متفاوت (خطی، پیت کارن و تریت کارن) ، اطلاعات زمینی آنها برداشت گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که هر اندازه اقلیم حاکم بر سنگ، مرطوب تر باشد، نه تنها تعداد کارن ها در واحد سطح بیشتر می شوند، بلکه، تنوع مورفولوژیکی و تکامل یافتگی آنها نیز بیشتر خواهد شد. در واقع تغییر اقلیم ، نقش بسیار موثری در ژنز و توسعه کارن های کارست سطحی دارد و بین پهنه های اقلیمی مرطوب تر و تنوع پذیری مورفولوژیکی و تکامل یافتگی کارن ها در سازند های کارست ساز، رابطه مستقیمی وجود دارد، بطوریکه در پهنه اقلیمی (Q۴ ) با شرایط اقلیم مرطوب، انواعی از کارن های خطی، سه وجهی، پیت کارن ها و حتی وند کارن ها با مقیاس های مزو و ماکرو تشکیل شده اند. همچنین سنجش مورفومتری کارن ها نشان داد که مقدار قطر، عمق و عرض کارن های خطی، تریت کارن ها و پیت کارن ها در پهنه های اقلیمی معتدل و مرطوب (Q۴.Q۳) واقع در ارتفاعات بالای حوضه به سه تا ۱۰ برابر اندازه کارن های اقالیم خشک و نیمه خشک (Q۱,Q۲) می رسد.

پهنه بندی اقلیمی, مورفولوژی کارن ها, کارست کربناته, حوضه کلات