عباسعلی احمدی - استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه شهرکرد

دشت برخوار به همراه کوهپایه های مجاور در گذشته تشکیل دهنده ناحیه ای فرهنگی- جغرافیایی به نام رستاق برخوار بوده است. وجود بناهای متعدد و متنوعی که به دوره های مختلف اسلامی تعلق دارند در کنار جنبه های بومی و روستایی این بناها، شرایط مناسبی را به منظور ترسیم سیمای کلی آرایه های معماری یک منطقه به عنوان یک واحد جغرافیایی- فرهنگی مجزا به وجود آورده است. بر همین اساس و با توجه به مواردی همچون تخریب بسیاری از بناها و آرایه های معماری منطقه بعد از بررسی های نگارنده و همچنین معرفی برخی نمونه های جدید و ناشناخته، در پژوهش حاضر آرایه های معماری بناهای دشت برخوار مورد مطالعه و توجه قرار گرفته است. به منظور نیل بدین مقصود پژوهش پیش روی به شیوه توصیفی-تحلیلی و بر اساس نتایج حاصل از بررسی های میدانی و مقایسه ای تطبیقی صورت گرفته است. نتایج این تحقیق نشان می دهد، آرایه های معماری بناهای منطقه از قرون متقدم تا قرون متاخر اسلامی از تکنیک های تزیینی متنوع و تداوم و استمرار برخوردار بوده است. این آرایه ها شامل آرایه های گچی، کاشی، آجری، گلی، چوبی، سنگی، آهکی، دیوارنگاره و نقاشی روی چوب بوده و در بناهایی همچون مساجد، مقابر، تکایا، مناره ها، مدارس، کاروانسراها، قلاع، منازل، کبوترخانه ها، حمام ها، باغات، یخچال ها، آسیاب ها و کاخ ها به کار رفته است. از میان تکنیک های تزیینی، آرایه های گچی بیش ترین میزان کاربرد و تنوع تکنیکی را نشان می دهد. تزیینات شاخص و پرکار، عمدتا به بناهای مذهبی و بناهای دارای کاربری فرا منطقه ای و عام المنفعه همچون کاروانسراها اختصاص داشته و دیگر بناها با کاربری محلی و خصوصی از تزیینات ساده و کم کار بهره مند بوده است. با توجه به کثرت و تنوع آثار دوره قاجاری، تنوع و تعدد تکنیک های تزیینی دوره مذکور به نسبت دیگر دوره ها، کمیت بالایی را نشان می دهد.

آرایه های معماری, کاشی, آرایه های گچی, برخوار, اصفهان