سید مصطفی طباطبائی - گروه علوم و مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند ایران
حسین خزیمه نژاد - دانشگاه بیرجند، دانشکده کشاورزی، گروه علوم و مهندسی آب

قنات دانش بومی ایرانی و فنی برای دستیابی به آب و انتقال آن به اراضی مستعد کشاورزی و ایجاد سکونتگاه می باشد و پایدارترین شیوه متناسب با شرایط جغرافیایی گستره وسیعی از مناطق خشک ایران محسوب می شود. بروز خشک سالی و افزایش تقاضای آب در دهه های گذشته باعث تغییر شیوه استحصال آب از طریق چاه به جای قنات شده است که با تجاوز به حریم قنات ها و برداشت های بی رویه باعث خشک شدن بسیاری از قنات ها و افت شدید آبخوان ها شده و بحرانی شدن وضعیت بسیاری از دشت ها و رو آوردن بخش مدیریت آب به روش های ناپایداری مانند انتقال بین حوضه ای را به دنبال داشته است. از اینرو تعداد زیاد رشته قنوات و پراکندگی مناسب آن در خشک ترین نواحی ایران لزوم توجه به این سرمایه ملی و نگهداری و احیای آن را جهت تامین بخشی از نیازهای آبی و کاهش تنش و مدیریت بحران کم آبی را ضروری می-سازد. در این پژوهش جهت ارج نهادن به ارزش قنات و ترویج احیای آن، ابتدا به بیان اهمیت قنات و ضرورت محافظت از آن پرداخته شده است. سپس بر اساس معیارهای مختلف قنات ها به دسته بندی های مختلف تقسیم بندی شده است. در ادامه محاسن و معایب قنات و روش های تغذیه سطحی و زیرزمینی آن مورد بررسی قرا گرفته است. در انتها روش های حفاظتی بخش خشکه کار و روش های افزایش آبدهی تره کار قنات به صورت طبقه بندی شده ارائه شده است.

دانش بومی, تغذیه آبخوان, لایروبی, کوره قنات, مدیریت منابع آب