حسن دلبری - Associate Professor in Persian Language and Literature, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran

غزل فارسی که روزی، تنها معطوف به مغازله به معنی خاص آن بود، بعد از گستردگی موضوعی و مضمونی که پیدا کرد به بازیابی افق­های تازه­ای نائل شد؛ اما به همین نسبت، آسیب­هایی جدی نیز در پیکره صوری و انسجام معنایی آن ایجاد کرد. هدف این مقاله، مطالعه غزل آیینی امروز ایران از نظرگاه آسیب­های مبتنی بر متن و فرامتن آن است. مسئله بنیادی مقاله، بررسی چالش­هایی است که غزل آیینی امروز را به ضعف و سستی کشانده، با نگرشی به خاستگاه این آسیب­ها در فرامتنی که این قالب شعری را تحت تاثیر قرار داده است. روش پژوهش حاضر به گونه استدلالی و از نوع استقرایی است. بدنه اصلی مقاله ­را که جامعه آماری آن، غزل­های چاپ­شده در مجموعه شعرهای معاصران است، بررسی منتقدانه غزل آیینی امروز از منظر آسیب­های مترتب بر آن تشکیل می­دهد و در پایان این نتیجه حاصل می­شود که در شعر امروز به طور عام و غزل آیینی به طور خاص، هرچند رویکردهای مضمونی و به ویژه ایدئولوژیک، گسترده­تر شده است، آسیب­هایی بسیار جدی بر آن سایه­ انداخته که مانع از اقناع عمومی مخاطب خاص و عام شده ­است. نکته مهم­تر اینکه تاثیر آسیب­های فرامتنی مثل جشنواره­های بی­رویه عمیق و وسیع است که متن بسیاری از غزل­های آیینی امروز را نیز دچار اختلال کرده است و باید ریشه بسیاری از ضعف­های متن را در فرامتن آن جست.

contemporary ghazal, ritual ghazal, religious ghazal, problems of ghazal, hypertext of ghazal