محمدرضا جاسبی - کارشناسی ارشد، گروه معماری، واحد پرند، دانشگاه آزاد اسلامی، پرند، ایران.
فاطمه امیریان - استادیار، گروه معماری، واحد پرند، دانشگاه آزاد اسلامی، پرند، ایران. نویسنده مسئول.
بهمن نامورمطلق - دانشیار، گروه زبان و ادبیات فرانسه، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

این مقاله نوشتاری پیرامون شناسایی موثرترین مولفه ­های ارتقای کیفی فضا برپایه مفهوم «فضا-رویداد» در بافت­های باارزش به کمک خوانش بینامتنی است. بافت مورد مطالعه در این پژوهش، بافت خیابان لاله ­زار است؛ چرا که این خیابان یکی از قدیمی­ ترین خیابان­ های تاریخی-فرهنگی تهران است و در گذشته از آن به عنوان یکی از راسته های پر رفت و آمد تهران قدیم یاد می­ شود که خاطرات زیادی برای مخاطبین خود پدید آورده است. نبود فعالیت­های اجتماعی و فرهنگی مرتبط و همجواری نامناسب، این خیابان را با مسائل فراوانی مواجه کرده اند. از آن­جا که یکی از بسترهای مورد مطالعه در حوزه نظری معماری معاصر، بحث کیفیت فضا و ارتقای آن است؛ که در این میان صاحب نظرانی مانند: بنتلی، راجرز، بل، گلکار و غیره نظریاتی را مطرح کرده ­اند. برخی از معماران و طراحان شهری بر این باورند که مولفه ­های موجود به­­ تنهایی پاسخگوی ارتقای کیفی بافت­های باارزش نیستند. هدف از این نوشتار؛ مطالعه، بررسی و توجه به زوایای پنهان تاثیر مولفه­ های «فضا-رویداد» بر کیفیت فضا توسط خوانش بینامتنی در بافت لاله­ زار است. از این رو روش پژوهش مورد استفاده از نوع کیفی تفسیری است که به مطالعه و بررسی آرای نظریه ­پردازان حوزه ­های مختلف پرداخته و هم زمان با مطالعه کتابخانه­ ای-اسنادی، ضمن حضور در متن بناها از مصاحبه نیز استفاده گردیده است. در انتهای مطالعات نیز، داده­ ها به روش تفسیری و تحلیل محتوای کیفی، با کمک دو نرم افزار SPSS ۲۲ و MAXQDA ۲۰۲۰ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته­ اند. پرسش اصلی­ این پژوهش آن است که: چگونه­ می­ توان از طریق خوانش بینامتنی، به مولفه­ های قابل اتکا و مولفه ­های موثر در ارتقای کیفی در روند طراحی فضا در بافت­های باارزش دست یافت؟ نتایج این پژوهش نشان می ­دهند که مولفه­ های ادراک فضا، وابستگی به روند طبیعی زندگی (تناسب، نظم، پویایی)، شکل­ دهی به فضا (تنوع و سلسله مراتب) جزو موثرترین مولفه­ ها در ارتقای کیفی بافت­های باارزش هستند.

خوانش بینامتنی, فضا-رویداد, ارتقای کیفی فضا, لاله زار, بافت باارزش تاریخی