کیومرث ایراندوست - استادیار گروه شهرسازی دانشگاه کردستان
مهدی رازپور - کارشناس ارشد برنامه ریزی منطقه ای دانشگاه علم و صنعت ایران

شهر و روستا به عنوان دو نقطه کالبدی- فضایی دارای پیوندهای اقتصادی، اجتماعی، کارکردی و... و روی هم رفته روابط متقابلی میباشند که بر دگرگونیهای هر دو بسیار موثر است. رابطه شهر و روستا از گذشته تا کنون دچار فراز و نشیبهای فراوانی شده است و تحت تاثیر عوامل مختلف در سطوح مختلف اشکال متفاوتی به خود گرفته است. گاه باعث بوجود آمدن بستری مناسب برای توسعه منطقهای شده و گاهی موجب برهم خوردن توازن شهر و روستا و در نتیجه عدم توسعه مناسب منطقهای شده است. شهر سنندج به عنوان مرکز استان کردستان و بزرگترین سکونتگاه منطقه تحت نفوذ خود، فشار زیست محیطی بسیاری بر روی نواحی اطراف خود به ویژه روستاهای بلافصل وارد آورده است. این مسئله باعث بر هم خوردن روابط پیشین میان شهر سنندج و روستاهای پیرامون خود شده است، تغییر و دگرگونی روستاهای نزدیک به شهر چنان بوده که این روستاها عملکرد سنتی خود را از دست داده و عملا به عنوان پارههای شهری و غالباً به مثابه خوابگاههایی برای شهر سنندج ایفای نقش میکنند و از ماهیت عملکردی روستا دور شدهاند. در نتیجه این روابط نامناسب، بحران حوزه نفوذ به شهر برگشت داده شده و بدین طریق ناپایداری حوزه نفوذ روستایی به اشکال مختلف در شهر ظاهر می- شود. یکی از عوامل اصلی این مسئله نظام سلسله مراتب سکونتگاهی نامطلوب و در حقیقت برهم خوردن آن در حوزه نفوذ شهر و تحت تاثیر وزنه اصلی شهر است. در مقاله حاضر رابطه شهر با منطقه نفوذ با روش توصیفی و آمار و اطلاعات جمعآوری شده از سازمانهای مرتبط مورد ارزیابی قرار میگیرد و در نهایت سطحبندی سکونتگاههای حوزه نفوذ بلافصل شهر سنندج با دو روش شاخص مرکزیت جمعیت و میزان سنج نهادی گاتمن انجام میگیرد و به ارائه الگوهای سلسله مراتب سکونتگاهی در راستای توسعه منطقهای و بهبود روابط شهر و روستا میپردازیم.

شهر سنندج، حوزه نفوذ بلافصل، رابطه شهر و روستا، سطحبندی سکونتگاه، توسعه منطقه ای