سید حاتم مهدوی نور - گروه معارف اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
صغری حاتم - گروه معارف اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه ازاد اسلامی، تهران، ایران

     پیمان الست و تفاسیر مختلف از آیه میثاق یعنی ۱۷۲ سوره اعراف در بسیاری از آثار ادبی و عرفانی اثرگذار بوده است و علاوه بر ایجاد زیبایی در این آثار موجب ارائه نظرات و دیدگاه های تاویلی از آیه میثاق شده است. این پژوهش به شیوه تحلیلی به بررسی تاریخی تفسیر آیه میثاق از صدر اسلام تا سید حیدر آملی می پردازد. یافته ها نشان می دهد تا قبل از ابن عربی تفسیر میثاق حول عهد با انسان قبل از تولد و یا خاص بنی اسرائیل است که بیشتر تحت تاثیر دانش زمانه است. با ظهور محی الدین ابن عربی مفاهیم عرفانی در تفسیر آیه میثاق اوج می گیرد. ابن عربی با عنوان «سر القدر» که به عقیده وی، از با ارزش ترین دانش ها است و آملی در قرن هشتم با تعریف خاصی که از معرفت دارد، این آیه را به عرفان و کشف و شهود پیوند می زنند. هر دو در تفسیر آیه، بر عالم استعداد و ذات فطری توحیدی بر اساس قابلیت هایشان تاکید کرده اند. نظریه فطرت همه انسان ها را بر اساس یک شایستگی و شناخت فطری یکسان دانسته اند که بر آن خلق شده اند؛ اما ابن عربی و سید حیدر آملی استعدادها و قابلیت ها را متنوع دانسته، کمال هر کسی را در رسیدن به همان قابلیت و استعداد ذاتی که بر اساس آن خلق شده است، تفسیر کرده اند.

آیه میثاق, ابن عربی, پیمان الست, توحید, سرالقدر, سید حیدر آملی, معرفت