علیرضا قدس ولی - استادیار پژوهش بخش تحقیقات فنی و مهندسی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان

در این تحقیق، نمونه هایی از فندقه آفتابگردان روغنی سه رقم پروگرس، هایسان۳۳، و یوروفلور نمونه برداری شده از چهار مکان علی آباد، گلیداغ،کلاله، و کالپوش واقع در استان گلستان با دو غربال دارای منافذ ۱۶-۱۴ میلی متر طول و ۷۵/۲ و ۷۵/۳ میلی­متر عرض به سه بخش تقسیم شدند؛ بخش بزرگ (ضخامت بزرگتر از ۷۵/۳ میلی متر)، متوسط (ضخامت بین ۷۵/۲ و ۷۵/۳ میلی متر)، و بخش کوچک (ضخامت کوچکتر از ۷۵/۲ میلی متر).  توزیع اندازه و فراوانی دانه نمونه های آفتابگردان بررسی و تاثیر اندازه دانه روی عدد پراکسید، عدد اسیدی، جرم مخصوص، و ضریب شکست روغن های استحصالی نیز با استفاده از طرح کاملا تصادفی در قالب آزمایش­های فاکتوریل ۲×۳×۸ (هشت سطح نمونه، سه سطح اندازه دانه، و دو سطح نوع مغز دانه) ارزیابی شد.  نمونه های پروگرس کلاله و هایسان ۳۳ علی آباد در سطح احتمال ۵ درصد به ترتیب دارای بیشترین و کمتریندانه های بزرگ و نمونه های یوروفلور گلیداغ و هایسان ۳۳ گلیداغ در سطح احتمال ۵ درصد به ترتیب دارای بیشترین و کمتریندانه های کوچک بودند.  اندازه بزرگ، متوسط، و کوچک دانه ها همگی با هم از نظر ضریب شکست روغن در سطح احتمال ۵ درصد اختلاف معنی دار نشان دادند و دانه های متوسط و بزرگ به ترتیب بیشترین و کمترین ضریب شکست روغن را داشتند.  مغزهای کامل و شکسته دانه ها از نظر جرم مخصوص روغن در سطح احتمال ۵ درصد با هم اختلاف معنی­دار نشان دادند.  بین عدد پراکسید روغن های به دست آمده در سطح احتمال ۱ درصد اختلاف معنی دار وجود داشت و روغن نمونه یوروفلور گلیداغ با بیشترین مقدار عدد پراکسید نسبت به کمترین مقدار آن که مربوط به نمونه یوروفلور کالپوش بود ۶/۶۱ درصد افزایش نشان داد.  براساس نتایج به­ دست آمده و تاثیر اندازه فندقه آفتابگردان روی کیفیت روغن استحصالی باید نسبت به درجه بندی روغن های خام استخراج شده بر اساس پارامترهای کیفی آنها اقدام کرد که این موضوع می تواند راهنمایی برای عملیات واحد پالایش روغن و خصوصا هیدروژناسیون و تولید انواع روغن مخصوص سرخ کردن و سالاد باشد.

آفتابگردان روغنی, اندازه دانه, کمیت روغن, کیفیت روغن