نادرقلی ابراهیمی - استادیار پژوهشی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
عظیم شیردلی - عضو هیات علمی دانشگاه زنجان
حسنا شفائی - دانشجوی کارشنا سی ارشد رشته سازه های آبی، دانشگاه زنجان

مدیریت­، حفاظت و بهره­برداری از رودخانه­ها، آبراهه­ها و کانال­های آبیاری دارای پوشش گیاهی اهمیت فراوان دارد. بررسی شرایط رسوب­گذاری­، از مهم­ترین مسائل مبتلا به شبکه­های آبیاری و زهکشی تلقی می­شود. پوشش گیاهی در کانال­های آبیاری به عنوان یک محدودیت، ظرفیت انتقال آب را کاهش و رسوب­گیری را افزایش می دهد و هزینه­های نگهداری کانال ها و به طور کلی شبکه آبیاری و زهکشی را بالا می­برد. اما پوشش گیاهی در رودخانه­ها عامل کاهنده انتقال رسوب تلقی می­شود. در این پژوهش، اثر پوشش گیاهی بر تله­اندازی رسوب در آبراهه­ها و همچنین، ارتباط نسبت دبی ورودی رسوب به خروجی، عدد فرود، شیب و تراکم پوشش گیاهی با راندمان تله اندازی بررسی شده است. این پژوهش در آزمایشگاه هیدرولیک پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری و در یک فلوم آزمایشگاهی شیب­پذیر به طول هفت متر و پهنای ۲۵ سانتی­متر با پوشش گیاهی درختچه­ای مصنوعی به ارتفاع هفت­ سانتی­متر (در کف) و با تراکم ۱۲­، ۲۵ و ۵۰ درصد­، سه دبی جریان چهار، شش و هشت­ لیتر بر ثانیه­­، در سه شیب­ مختلف دو، چهار و شش در هزار و با تزریق ۴۰۰۰ گرم رسوب در دقیقه اجرا شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که بیشترین راندمان تله­اندازی رسوب در شرایط تراکم ۵۰ درصد و با کمترین دبی چهار لیتر بر ثانیه و با عدد فرود ۱۵/۰ و در شیب ۰۰۲/۰ محقق شده است و با کاهش عدد فرود، نسبت دبی رسوب ورودی به دبی رسوب خروجی افزایش می­یابد. با افزایش تراکم پوشش گیاهی، میزان رسوب تله افتاده افزایش می­یابد و با افزایش شیب نیز دبی رسوب خروجی افزایش و تله اندازی رسوب کاهش می­یابد.

تراکم پوشش گیاهی, راندمان تله اندازی, رسوب گیری, کانال های آبیاری