علی اصغر سالم - دانشیار گروه اقتصاد نظری، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
معصومه عزیزخانی - دانشجوی کارشناسی ارشد، اقتصاد انرژی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
جواد عرب یارمحمدی - استادیار پژوهشکده امور اقتصادی، تهران، ایران

در ابتدای سال ۱۳۹۷ با هدف حمایت از اقشار ضعیف جامعه، سیاست ارز ترجیحی برای واردات کالاهای اساسی به ویژه مواد غذایی اجرایی شد، پس از گذشت چهار سال، در ۱۹ اردیبهشت­ماه سال ۱۴۰۱، با توجه به شرایط حاکم بر اقتصاد کشور، دولت به­ منظور هدفمندی یارانه­ ها و اصلاح عوارض منفی ناشی از اعمال این سیاست و بهبود وضعیت اقتصادی؛ اقدام به حذف آن برای برخی اقلام از جمله گوشت قرمز، گوشت مرغ، تخم­ مرغ، لبنیات و روغن­نباتی کرده است و به صورت نقد، مبلغ ۴۰۰.۰۰۰ تومان به دهک­ های اول تا سوم و ۳۰۰.۰۰۰ تومان به دهک­ های چهارم تا نهم جهت جبران میزان رفاه از دست­ رفته خانوار، پرداخت می کند. این مطالعه به بررسی آثار حذف ارز ترجیحی بر تقاضای گروه های خوراکی فوق و غیرخوراکی شامل پوشاک، مسکن، حمل­و­نقل و سایر گروه­ ها که ضریب اهمیت بالایی در سبد مصرفی خانوار دارند، با در نظر گرفتن برخی متغیرهای جمعیت­ شناختی شامل اندازه خانوار، جنسیت، سن، تحصیلات و شاغل بودن سرپرست خانوار؛ در هفته ­های نخست به کارگیری این سیاست پرداخته است. برای محاسبه درصد افزایش قیمت اقلام خوراکی مورد مطالعه در فاصله قبل و بعد از اجرای طرح مذکور، قیمت­ های رسمی اعلام شده وزارت صمت، مبنای کار قرار گرفته است، لذا با به کارگیری مدل سیستم تقاضای EASI و استخراج کشش­ های قیمتی و درآمدی و شبیه سازی اطلاعات هزینه­ ای تک تک خانوارها پس از اجرای سیاست مذکور با استفاده از معیار تغییرات جبرانی (CV) و محاسبه دوباره ضریب جینی، به بررسی تاثیر اجرای سیاست حذف ارز ترجیحی بر رفاه خانوارهای شهری در ایران پرداخته شده است. نتایج نشان می دهد، در صورت اجرای کامل سیاست مذکور توسط دولت و مفروض بر ثابت ماندن قیمت سایر گروه های کالایی، در کوتاه مدت، بهبود نسبی در شاخص ضریب جینی که بیانگر کاهش نابرابری است، حاصل می شود.طبقه بندی JLE: C۳۲, E۴۲, F۳۷, D۶۳ 

مدل سیستم تقاضای EASI, نرخ ارز ترجیحی, شبیه­ سازی داده­ های خرد, ضریب جینی