محمد علی عبدلی
علی دریا بیگی زند

چکیده رشد سریع تولید و مصرف رایانه در جهان منجر به ظهور پسماندهای ویژه ای گردیده است. این پسماندها به دلیل مخاطراتی که برای انسان و محیط زیست او می توانند ایجاد کنند به عنوان مواد زاید خطرناک شناخته شده اند. سرب موجود در لامپ اشعه کاتدی (CRT)(۱) و لحیم کاری مدارهای رایانه ای – کادمیم موجود در تراشه های رایانه – جیوه موجود در حسگرها, سویچ ها, لامپ های تخلیه و باتری ها – PVC(۲) موجود در تجهیزات و ضد اشتعال های برم دار, فقط تعداد اندکی از ترکیبات موجود در رایانه ها هستند که از پتانسیل خطرزایی بالایی برخوردارند. در ایالات متحده امریکا بین سالهای ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۴ سالانه حدود ۷۹ هزار تن سرب, ۱۳۰ تن کادمیم, ۲۶ تن جیوه, ۷۰ تن کروم شش ظرفیتی, ۲۵۷ هزار تن انواع پلاستیک و ۲۳ هزار تن ضد اشتعال های برم دار از طریق رایانه های دور ریخته شده وارد جریان زباله شده اند. در ایران هم اکنون بیش از ۶/۴ میلیون رایانه وجود دارد (بغیر از رایانه های از رده خارج شده), تعداد کاربران اینترنت در سال ۱۳۸۲ حدود ۵/۱ میلیون نفر بود که تا سال ۱۳۸۵ به ۱۵ میلیون نفر خواهد رسید (هزار درصد افزایش در سه سال). پیش بینی می شود که تا سال ۱۴۰۰ حدود ۸۵ میلیون رایانه در ایران به مصرف برسد. در این سال حدود ۲/۲ میلیون تن زباله های رایانه ای تولید خواهد شد. میزان تجمعی زباله های رایانه ای در این سال به ۸۳/۷ میلیون تن خواهد رسید. با توجه به رشد سریع صنعت رایانه در ایران می توان از هم اکنون بحران محیط زیستی ناشی از نبود برنامه ریزی و طرح جامع مدیریت زباله های رایانه ای در کشور و بخصوص در ده شهر بزرگ را پیش بینی کرد. پیشنهاد می شود که سازمان ها و ارگان های ذی ربط از جمله سازمان حفاظت محیط زیست, از هم اکنون برای ایجاد قوانین و ساختارهای لازم مدیریت زباله های رایانه ای در کشور اقدام کنند.

رایانه, فلزات سنگین, مدیریت, مواد زاید جامد