ناصر حاجی زاده ذاکر - استادیار مهندسی محیط زیست دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران، همکار علمی مرکز ملی اقیانوس شناسی
پیمان اقتصادی عراقی - استادیار مرکز ملی اقیانوس شناسی

محیط زیست دریای خزر در اثر بهره برداری عظیم انسانی و تخلیه مقادیر زیادی از فاضلاب های شهری، صنعتی و کشاورزی تحت فشار بسیار زیاد است. مواد زاید ناشی از فعالیت انسانی به دریای خزر ریخته شده و محیط زیست دریایی و اکوسیستم دریای خزر را تهدید می کنند. ورود مقادیر عظیم آلاینده ها به دریای خزر به لزوم شناخت فیزیکی شیمیایی آب این دریا اهمیت خاصی می دهد . در این مقاله خصوصیات pH در مجاورت ایران و در آبهای منطقه جنوبی دریای خزر، در تابستان ۱۳۸۲و بهار و پاییز ۱۳۸۳، با اندازه گیری های انجام شده بررسی و ارائه شده است. این نتایج به عنوان اطلاعات پایه در ارزیابی محیط زیستی سواحل جنوبی دریای خزر از اهمیت برخوردار هستند. در تابستان، زمانی که حداکثر درجه حرارت آب و شدت ترموکلاین فصلی بالاترین درجه را نشان می دهد مقادیر pH مشاهده شد و pH در سطح آب بیشتر ۳۵/۸ تا ۴/۸ بوده و در عمق ۸۰ متر و بیشتر برابر با ۲/۸ مشاهده شد. در پاییز و در زمان عمیق شدن لایه سطحی و فرسایش ترموکلاین فصلی، مقادیر pH مشاهده شده نسبت به تابستان کاهش نشان داد و در سطح آب در خارج از فلات قاره بیشتر ۲۵/۸ بوده و در روی فلات قاره در منطقه مورد مطالعه بین ۳/۸ تا ۳۵/۸ مشاهده شد و با افزایش عمق بتدریج کاهش یافت. در بهار، در زمان تشکیل مجدد ترموکلاین فصلی (پس از بین رفتن آن در زمستان)، درجه حرارت کم و بیشترین ورودی آب رودخانه های محلی، pH در سطح آب بیشتر ۲۵/۸ بوده، و در ۳۰ متر عمق به ۲/۸ کاهش یافت. نتایج ارائه شده نشان دهنده تغییرات فصلی pH در فلات قاره و مناطق ساحلی خزر در اثر تغییرات فصلی درجه حرارت و ساختار حرارتی ستون آب، خصوصیات ترموکلاین فصلی، خصوصیات و میزان آب ورودی رودخانه های محلی و شدت پروسه های تولید، یا تجزیه است.

تغییرات فصلی, دریای خزر, محیط زیست دریایی