مائده تمیمی - دانش آموخته گروه آبیاری و زهکشی، دانشکده مهندسی آب و محیط زیست، دانشگاه شهید چمران اهواز.
عبدعلی ناصری - استاد گروه آبیاری و زهکشی، دانشکده مهندسی آب و محیط زیست دانشگاه شهید چمران اهواز
زهرا ایزدپناه - استادیار بازنشسته گروه آبیاری و زهکشی، دانشکده مهندسی آب و محیط زیست، دانشگاه شهید چمران اهواز.
مهدی قبادی نیا - استادیار گروه مهندسی آب دانشگاه شهرکرد.

گرفتگی یکی از مشکلات اصلی پوشش­های زهکشی در زمان اجرا و بهره­برداری می­باشد. این تحقیق با هدف بررسی گرفتگی شیمیایی فیلترهای مصنوعی حاصل از رسوب­گذاری کربنات کلسیم با سه تیمار و سه تکرار با استفاده از مدل فیزیکی در شرایط آزمایشگاهی اجرا شد. نمونه­برداری از عمق یک و نیم  متری نصب زهکش­ها از منطقه سلطان آباد (در محدوده اراضی طرح فجر رامهرمز) انجام شد. مدل شامل یک استوانه از جنس پلی­اتیلن شامل توری، شن، پوشش مصنوعی، خاک و آب بود. با استفاده از ورودی و خروجی تعبیه شده در بالای استوانه ها، ارتفاع آبی ثابت ایجاد شد که بر­اساس قانون دارسی دبی و هدایت هیدرولیکی اندازه­گیری شد. تیمار اول در شرایط بهره­بردای مداوم، تیمار دوم در شرایط قطع و وصل جریان و تیمار سوم پیوسته و تحت حرارت بود. داده­های دبی و هدایت هیدرولیکی به­منظور بررسی معنادار بودن به وسیله نرم­افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد دبی و هدایت هیدرولیکی تا رسیدن به نقطه اوج افزایش، سپس کاهش و تا رسیدن به روند ثابت ادامه یافتند. میزان کاهش دبی و هدایت هیدرولیکی در تیمار منقطع ۵۶/۱۹ درصد و در تیمار تحت گرما ۷۷/۲۹ درصد نسبت به تیمار پیوسته بود. همچنین احتمال رسوب­گذاری کربنات­کلسیم بر اساس سه شاخص لانژلیر، ریزنار و استیف دیویس محاسبه شد. نتایج حاصل از تیمار اول نشان داد که احتمال رسوب­گذاری در شرایط ماندگاری آب در خاک زیاد بوده است اما در صورت حرکت آب و عبور آن از فیلتر احتمال رسوب­گذاری به حداقل ممکن رسیده و گرفتگی در دراز­مدت اتفاق خواهد افتاد. این مدت بیشتر از عمر مفید شبکه زهکشی خواهد بود. عکس­برداری الکترونیکی نیز صحت نتایج مبنی بر عدم رسوب و گرفتگی را نشان داد.

گرفتگی, فیلتر مصنوعی, رسوب کربنات کلسیم