داود مختاری - استاد گروه ژئومورفولوژی، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
امیر حشمتی - دانش آموخته ی کارشناسی ارشد هیدروژئومورفولوژی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

شناخت ساختارهای سطحی یکی از راه­ های دستیابی به منابع زیرزمینی است که در این میان شناخت خصوصیات رسوبات آبرفتی برای بهره ­برداری، مدیریت و کنترل آب­ های زیرزمینی از اهمیت فراوانی برخوردار است، دشت شهریار که سهم مهمی از آب های مصرفی شهر تهران را تامین می کند پوشیده آز آبرفت های کواترنری است. دشت شهریار در غرب شهر تهران و در منتهی الیه ضلع جنوبی البرز مرکزی قرار گرفته که باید اقداماتی برای تعیین ضخامت این نهشته­ ها صورت پذیرد، هدف از این پژوهش تعیین ضخامت نهشته­ های این دشت است. روش­ های ژئوفیزیکی مختلفی برای برآورد میزان ضخامت لایه ­های مختلف زمین وجود دارد که کاربردهای بسیاری دارند. برای تعیین خصوصیات نهشته­ های آبرفتی از جمله جنس، عمق، ضخامت و ... در منطقه مورد مطالعه از داده­ های سونداژهای الکتریکی که شامل  ۱۲ پروفیل و تعداد ۱۸۶ مقطع از سازمان آب منطقه­ ای دریافت شد و نقشه آن در محیط نرم افزار GIS تهیه گردید و از نظر جنس و ضخامت مورد تحلیل و بررسی قرارگرفتند. سایر اطلاعات لازم شامل داده های اقلیمی، نقشه های زمین شناسی، داده های و نقشه DEM دریافت و پس از بررسی و صحت ­سنجی داده ­ها در محیط GIS با انتخاب روش درونیابی کریجینگ معمولی با سمی واریوگرام نمایی انتخاب گردید و نقشه های ضخامت آبرفت و توپوگرافی لایه های زیرین شامل: نقشه هم ضخامت آبرفت، نقشه توپوگرافی سطح رسوبات تبخیری، نقشه توپوگرافی توف و سنگ­ های آذرین، نقشه توپوگرافی سنگ کف منطقه، نقشه هم ضخامت رسوبات تبخیری و نقشه توپوگرافی سطح کنگلومرا منطقه با بالاترین دقت ممکن تهیه و ویژگی های افقی و عمودی این نهشته ها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که میزان ضخامت حداکثر آبرفت تا ۳۵۰ متر در مرکز است و هرچه به سمت حاشیه دشت نزدیک تر می شویم از ضخامت آبرفت کاسته می شود، این کاهش ضخامت در ناحیه غرب و شمال غربی دشت به حداکثر خود رسیده به طوری که در ناحیه غربی و جنوب غربی منطقه در حدود ۱۰ متر تشخیص داده شد.

تعیین ضخامت نهشته ها, روش درونیابی کریجینگ, روش های ژئوفیزیک, ژئوالکتریک, دشت شهریار, استان تهران