فاطمه خدائی - ژئومورفولوژی- دانشگاه تبریز
شهرام روستایی - هیات علمی
داود مختاری - دانشگاه تبریز

پژوهش حاضر با هدف تهیه ی نقشه ی بیابان زایی در محدوده ی پیرامونی دریاچه ارومیه با تاکید بر معیار آب های زیر زمینی بر اساس مدل بیابان زایی مدالوس در بازه ی زمانی سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۸ میلادی صورت پذیرفت. در جهت رسیدن به این هدف، چهار شاخص معیار آب های زیرزمینی شامل میزان هدایت الکتریکی، میزان کلر موجود در آب های زیرزمینی، میزان جذب سدیمی و میزان افت سطح ایستابی آب های زیرزمینی به عنوان شاخص های دخیل در فرآیند بیابانی شدن اراضی مورد بررسی قرار گرفت. بر طبق نتایج حاصل ۲۱۲ کیلومترمربع از کل مساحت محدوده ی مورد مطالعه در کلاس بسیار شدید بیابان-زایی، ۳۳۸ کیلومتر در کلاس بیابان زایی شدید، ۱۷۰۸ کیلومتر مربع در کلاس بیابان زایی متوسط، ۴۷۲۳ کیلومتر در کلاس بیابان زایی ضعیف و ۷۴۱۴ کیلومتر مربع در کلاس بدون بیابان زایی قرار دارد. مناطق واقع در منتهی الیه جنوب و جنوب شرق دریاچه ارومیه به دلیل دارا بودن میزان هدایت الکتریکی (۴۶۰۰-۲۴۰۰ دسی زیمنس بر متر)، میزان کلر (۱۰۳۳-۵۰۰ میلی گرم در لیتر)، میزان جذب (۹۲-۲۷ میلی گرم در لیتر) از وقوع پدیده ی بیابان زایی بیشتر از سایر نواحی متاثر شده اند. از سوی دیگر در این نواحی سطح ایستابی آب های زیرزمینی به طور میانگین بیش از ۵۰ سانتی متر در ۱۸سال افت پیدا کرده است. بر پایه ی مطالعات صورت پذیرفته در جهت شناسایی مهمترین عامل تخریب منابع آب های زیرزمینی و متعاقبا وقوع پدیده ی بیابان زایی برداشت بی رویه از منابع آب های زیرزمینی به دلیل دارا بودن کاربری اراضی کشاورزی و باغی ، کاهش میزان بارندگی و حضور آبرفت های کواترنری با قابلیت انحلال پذیری بالا از علل آالودگی آب های زیرزمینی نواحی واقع در کلاس خطر بسیار شدید است.

بیابان زایی, معیار آب زیرزمینی, مدل مدالوس, روش درون یابی کریجینگ, محدوده ی پیرامون دریاچه ارومیه