حسن خاوریان - استادیار گروه آموزشی جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی
مریم آقایی - دانش آموخته کارشناسی ارشد سنجش از دور و GIS، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی
رئوف مصطفی زاده - دانشیار گروه مرتع و آبخیزداری و عضو پژوهشکده مدیریت آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی

هدف از این مطالعه مدل سازی رواناب ماهانه با استفاده از مدل Temez با در نظر گرفتن تاثیرات سناریوهای مختلف تغییر کاربری اراضی بر سیلاب در حوزه آبریز کوزه تپراقی استان اردبیل است. در این مطالعه از تصویر ماهواره ای لندست ۸ سنجنده OLI/TIRS، مدل رقومی ارتفاعی (DEM)، داده های بارش، دما و دبی روزانه دوره ۱۰ ساله (۱۳۸۱-۱۳۹۱) استفاده شد. طبقه بندی کاربری اراضی با استفاده از روش نظارت شده ماشین بردار پشتیبان انجام شد و ضریب کاپای ۹۵/۰ و صحت کلی ۵/۹۷ درصد بدست آمد. علاوه براین، باتوجه به وضعیت موجود کاربری های اراضی، مجاورت کاربری های اراضی و درصد شیب کاربری های اراضی در حوزه مورد مطالعه ۱۰ سناریوی تغییرکاربری اراضی در حوضه ی مورد مطالعه تعریف و تدوین شد. هم چنین، نتایج حاصل از مدل سازی با استفاده از داده های دبی مشاهداتی ایستگاه هیدرومتری کوزه تپراقی واسنجی و اعتبارسنجی شد. مقدار ضریب تبیین برای مراحل واسنجی و اعتبارسنجی به ترتیب برابر با ۷۷/۰ و ۶۵/۰ بود. نتایج نشان دهنده این بود که اگر تغییرات کاربری های اراضی در حوضه یمورد مطالعه در آینده براساس شرایط تدوین شده در سناریوهای احیاء کاربری اراضی۳ (احداث باغ در اراضی کشاورزی آبی)، ۴ (احداث باغ در اراضی کشاورزی آبی و احیا مراتع شخم خورده) و۵ (احداث باغ در مراتع شخم خورده و کم بازده) باشد، حجم رواناب به میزان ۴/۳، ۳/۳ و ۱/۴ درصد کاهش خواهد یافت. هم چنین، اگر تغییرات کاربری اراضی براساس شرایط تدوین شده در سناریوهای تخریب کاربری اراضی در سناریوی ۹ (تبدیل مراتع پرشیب به زراعت دیم) و ۱۰ (تبدیل مراتع کم شیب به اراضی بدون پوشش) باشد، میزان رواناب ماهانه به میزان ۲۴/۱۵ و ۵/۴ درصد افزایش خواهد یافت.

احیاء اراضی, تخریب اراضی, خصوصیات جریان ماهانه, سناریوی تغییر کاربری اراضی, مدل Temez, کوزه تپراقی اردبیل