حسین بازوبندی - استادیار زبانشناسی ، دانشگاه ولی عصر (عج ) رفسنجان
امیرحسین مختاری اصل - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه ولی عصر (عج ) رفسنجان

کاربرد طرحواره های تصویری و استعارههای مفهومی را می توان یکی از مفاهیم مهم در حیطه معناشناسی شناختی دانست . این طرحواره ها فطری نیستند و اغلب در بستر تعامل انسان با دنیای پیرامون شکل می گیرند و ابزارهای تحلیلی مهمی برای درک بسیاری از مفاهیم انتزاعی به شمار می آیند. طرحوارههای تصویری ، مباحثی جهان شمول و قابل تعمیم هستند و می توان آنها را به راحتی با متون دینی و ادبی تطبیق داد. پژوهش حاضر بر آن است که ضمن بررسی طرحواره تصویری در سه رویکرد حجمی (گنجایش )، جنبشی (حرکتی )، و قدرتی (نیرو) نشان دهد که این رویکرد تا چه میزان می تواند الگویی درخور برای مطالعه و بازنمود استعاره های موجود در قرآن کریم باشد. در این پژوهش ، ضمن معرفی استعاره مفهومی و چیستی طرحواره های تصویری ، به بررسی استعاره مفهومی و انواع طرحواره های مورد استفاده در آیات ناظر بر بهشت در قرآن کریم ، با استفاده از روش توصیفی -تحلیلی پرداخته می شود. این پژوهش ، پژوهشی پیکره بنیاد می باشد که به منظور جمع آوری دادهها و نمونه ها، از سایت پیکره قرآن استفاده شدهاست . پیکره این پژوهش تمامی آیاتی است که در آنها واژههای »الجنه «، »روضه «، »فردوس«، »دارالمقامه «، »دارالسلام«، »عدن«، »صدق« و »سلسبیل « آمده است . پس از تحلیل دادهها، مشخص شد که طرحواره حجمی با ۱۱۹ مورد بیشترین و طرحواره حرکتی با ۱۱ مورد کمترین تعداد را به خود اختصاص دادهاند. در این میان ۱۲ آیه حاکی از استفاده از طرحواره قدرتی بودند. بنظر می رسد از آنجا که کلمات ناظر بر بهشت در اغلب آیات قرآن کریم با حرف اضافه »فی « (به معنای : در، درون) همراه هستند و از طرفی بهشتی یا جهنمی بودن افراد وابسته به قدرت اختیار و انتخاب هر فرد است ، طرحوارههای حجمی و قدرتی بیشترین بسامد را نسبت به دیگر طرحواره مطرح شده دارند.

استعاره مفهومی ، طرحواره تصویری ، معناشناسی شناختی ، قرآن کریم ، بهشت