هانیه امیری کیا

در این پژوهش کوشش شده تا از میان انواع وجه فعل هایی که در غزلیات مولوی بکار رفته است، وجه فعل امری از نظر نحوه ی کاربرد فعل از بعد معنایی و همچنین میزان تاثیرگذاری این وجه فعل، در سخن واکاوی شود. روش تحقیق در این پژوهش، کتابخانه ای، آماری و توصیفی–تحلیلی است. دامنه ی پژوهش، پنجاه غزل از مولوی است که به ترتیب الفبایی، مطالعه و فیش برداری شده است. سپس، با گرفتن بسامد آماری به روشی علمی و دقیق، انواع وجه فعل و بطور خاص، وجه فعل امری، بررسی، توصیف و تحلیل شده است. نتایج نشان داد که از مجموع ۳۰۷ جمله ای که در ابیات پنجاه غزل مولوی وجود داشت، ۲۸۷ مورد (۴۸/۹۳ درصد) وجه فعل امری مثبت و ۲۰ مورد (۵۲/۶ درصد) وجه فعل امری منفی (نهی) بکار رفته بود. همچنین در بررسی معانی ثانویه ی جمله ها و افعال خبری، توجه مولانا به مفاخره، آسودگی و اظهار انبساط و شعف، استهزا، و ملامت، هشدار، اندوه و تاسف و در نهایت روشنگری و ارشاد بیش از سایر معانی بوده است، که می تواند نشانی از والا منشی و انبساط و انقباض احوال درونی و همچنین استغراق در مقام رضا باشد. اینگونه تصاویر متناقض درونی که به دلیل عرفان و غرق شدگی در وحدت وجود است، در سرتاسر غزلیات مولانا، همچون مثنوی کبیر، رخ می نماید.

جمله ، فعل، وجه فعل، وجه فعل امری